________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 194 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ।
ਵੈਦਿਕ ਆਚਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਦੇ ਵੈਦਿਕ ਆਚਾਰ ਵਿਚਾਰ ਆਦਿਮ ਕੋਟੀ ਦੇ ਸਨ। ਪੁਨਰਜਨਮ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਵੀ ਜੋ ਪਿੱਛੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਤੱਤਵ ਰਿਹਾ, ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵੈਦਿਕ ਸਮਾਜ ਅਨਜਾਣ ਸੀ। ਸ਼ਤਪਥ ਬਾਹਮਣ ਪੁਨਰਜਨਮ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਹਿਤਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਅਮਰਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਯੱਗਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਨਿਰਵਾਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਾਣਵਾਯੂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਨੇਤਰ ਸੂਰਜ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰਾਥਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਅਗਨੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਦੁਸਰੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਸੰਮਿਤ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਪਿਤਰ ਕੁਲ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਯਮ ਦੇ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਯੱਗ ਭੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਤਪ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਸਵਰਗ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਵਰਗ ਦਾ ਵੈਦਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਭੌਤਿਕ ਆਨੰਦ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਵੈਦਿਕ ਸਮਾਜ ਇਹ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕੁਸ਼ਲ ਕਰਮ ਚੰਗੇ ਕਰਮ) ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਸਵਰਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਕੁਸ਼ਲ ਕਰਮ (ਮਾੜੇ ਕਰਮ) ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਰਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਰਕ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਤਮਾ ਦੀ ਅਮਰਤਾ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਸਿਧਾਂਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਉਪਨਿਸ਼ਧ ਕਾਲ ਤੋਂ ਆਇਆ।
| ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਔਪਨਿਸ਼ਧਿਕ ਵਿਚਾਰ
ਉਪਨਿਸ਼ਧਾਂ ਦੇ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਵਿਚਾਰ ਧਾਰਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ, ਭਾਵੇਂ ਕੁੱਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਉਪਨਿਸ਼ਧਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵੈਦਿਕ ਵਿਚਾਰ ਧਾਰਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਿਧਾਤਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਵਿਆਖਿਆ ਦਿੱਤੀ। ਮਿਥਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਮਹਾਨ ਸਿਧਾਂਤ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸਥਾਈ ਕੇਂਦਰੀ ਤੱਤਵ ਬਣ ਗਏ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਉਪਨਿਸ਼ਧ ਯੁੱਗ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ,
