________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 193 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ।
ਵੈਦਿਕ ਸਮਾਜ ਯੱਗ ਸੰਬੰਧੀ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਦੇਵ ਭੇਂਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਸੂਰਾ, ਸੋਮ, ਫਲ, ਦੁੱਧ, ਘੀ, ਸ਼ਹਿਦ, ਅਤੇ ਅਨਾਜ ਆਦਿ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਯੁੱਗ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੇ ਪਰੋਹਿਤਾਂ ਨੂੰ ਦਕਸ਼ਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੋਨਾ, ਚਾਂਦੀ, ਪਸ਼ੂ, ਘੋੜਾ, ਅਨਾਜ, ਆਦਿ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਵਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿੱਤਰਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਯੱਗ ਕਰਦੇ ਸਨ। | ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵੈਦਿਕ ਸਮਾਜ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਸਧਾਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਥਨਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਸਤੁਤੀ ਵਿੱਚ ਰਿਚਾਵਾਂ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਹੋਲੀ ਹੋਲੀ ਯੱਗ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ, ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਿਵੇਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਵੈਦਿਕ ਧਰਮ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਏਦਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਹਿਲਾਂ ਸਧਾਰਨ ਪ੍ਰਾਥਨਾ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ” ਉਹ ਪਰਾਸ਼ਰ ਸੰਮਿਤੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅੱਗੇ ਆਖਦੇ ਹਨ, “ਸਤਿਯੁਗ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ, ਤੈਤਾ ਵਿੱਚ ਯੱਗ, ਦੁਆਪਰ ਵਿੱਚ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਕਲਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਸਤੁਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਥਨਾ ਅੱਗੇ ਉਹ ਫੇਰ ਧਿਆਨ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪੁਰਾਣ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿ ਯੁੱਗ ਸੰਬੰਧੀ ਨਿਯਮ ਤਾ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਰਚੇ ਗਏ ਸਨ।10 ਰਿਗਵੇਦ ਯੱਗ ਸੰਬੰਧੀ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵੈਦਿਕ ਯੁੱਗ ਪਰੋਹਿਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਵਿੱਚ ਰਿਚਾਵਾਂ ਦਾ ਪਾਠ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅਨਾਜ, ਘੀ, ਦੁੱਧ ਆਦਿ ਦਾ ਹਵਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਵੈਦਿਕ ਯੁੱਗਾਂ ਵਿੱਚ ਭੇੜ, ਬੱਕਰੇ ਆਦਿ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਬਲੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਦੇਵਤਿਆਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਪਿਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਭੇਟਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵੈਦਿਕ ਯੱਗ ਸੰਬੰਧੀ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਭੌਤਿਕਤਾ (ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ) ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ।
