________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 177 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਸਿੱਧਾਂ ਦੇ ਸਵਰੂਪ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨਾ ਸਰਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਪਿੱਛੇ ਲਿਖ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਅਚਾਰਾਂਗ ਸੂਤਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਰੂਪ ਗੰਧ, ਸਪਰਸ਼ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਸਵਰੁਪ ਨੂੰ ਅਵਕਤਵਯ (ਨਾ ਆਖਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।173
ਸਿੱਧ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਸਿੱਧ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਣੀ ਵੀਰਹਿਤ (ਵਿਆਖਿਆ ਰਹਿਤ) ਹੈ। ਪਰ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਅਨੰਤ ਚਤੁਸ਼ਟਯ ਦਾ ਉਪਭੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਆਤਮਾ ਦੀ ਪਰਮ ਵਿਸ਼ੁੱਧ ਅਵਸਥਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਜਿੱਥੇ ਸੰਸਾਰਕ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਭਾਵ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਪਰਮ ਆਨੰਦ ਅਵਸਥਾ ਹੈ ਜੋ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਨਿਰਜੀਰਨ (ਕਮਜੋਰ) ਹੋ ਜਾਣ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਅਵਿਦਿਆ ਅਤੇ ਕ੍ਰੋਧ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। | ਹਰ ਮੁਕਤ ਆਤਮਾ ਗਿਆਨ ਆਦਿ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਪਰ ਉਸ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਦਵ, ਖੇਤਰ, ਕਾਲ, ਭਾਵ ਆਦਿ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫਰਕ 15 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸਿੱਧ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 1. ਤੀਰਥ ਸਿੱਧ - ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੇ ਤੀਰਥ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਸਿੱਧ
ਹੋਏ ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤੀਰਥ ਸਿੱਧ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਗਨਧਰ ਗੌਤਮ
ਆਦਿ। 2. ਅਤੀਰਥ ਸਿੱਧ - ਤੀਰਥ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਤੀਰਥ ਦੇ
ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਧ ਹੋਏ ਅਤੀਰਥ ਸਿੱਧ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਮਰੂਦੇਵੀ ਆਦਿ। ਤੀਰਥੰਕਰ ਸਿੱਧ - ਜੋ ਤੀਰਥੰਕਰ ਹੋ ਕੇ ਸਾਧੂ ਸਾਧਵੀ ਸ਼ਾਵਕ ਸ਼ੂਵਿਕਾ ਰੂਪੀ ਤੀਰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਤੀਰਥੰਕਰ ਸਿੱਧ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਰਿਸ਼ਭ ਦੇਵ ਆਦਿ। ਅਤੀਰਥੰਕਰ ਸਿੱਧ - ਜੋ ਆਮ ਕੇਵਲੀ ਹੋ ਕੇ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਤੀਰਥੰਕਰ ਸਿੱਧ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਗਨਧਰ ਗੌਤਮ।
