________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 176 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਰਹਤ ਕੇਵਲੀ, ਤੀਰਥੰਕਰ, ਬੁੱਧ ਅਤੇ ਸਿੱਧ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਫਰਕ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੁੱਝ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਆਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਭ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ ਹੈ। 167 ਜਿਵੇਂ ਹਰੀ ਭੱਦਰ ਸੂਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਨਿਰਵਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਮੁਕਤ, ਬੁੱਧ ਜਾਂ ਅਰਹਤ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਸਭ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਹਨ ਫਰਕ ਹੈ ਸਿਰਫ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਸ਼ਬਦਾਂ
ਦਾ। 168
निय ਜਦ ਆਤਮਾ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਅਗਰ (ਉੱਪਰਲੇ) ਭਾਗ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਵੇਖਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਅਨੰਤ ਚਤੁਸ਼ਟਯ ਨਾਲ ਸੰਪਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਦ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਧ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।169 ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੱਠ ਗੁਣ ਹਨ, ਪੂਰਨ ਗਿਆਨ, ਪੂਰਨ ਦਰਸ਼ਨ, ਪੂਰਨ ਸੁੱਖ, ਪੂਰਨ ਵੀਰਜ, ਅਵਯਵਾਧ (ਰੁਕਾਵਟ ਰਹਿਤ), ਅਵਗਾਹਨ, ਸੂਖਮ ਤੱਤਵ ਅਤੇ ਅਗਰੁਲਘੂ ਤੱਤਵ।170
ਜੋ ਆਤਮਾ ਸਿੱਧ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਸਿੱਧ ਸ਼ਿਲਾ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਸਿਧਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਨਾ ਜਨਮ ਹੈ, ਨਾ ਮੌਤ, ਨਾ ਬੁੱਢਾਪਾ, ਨਾ ਭੈ, ਨਾ ਲਗਾਉ, ਨਾ ਇੱਛਾ, ਨਾ ਦੁੱਖ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਰੋਗ ਆਦਿ ਹੈ।17। ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕਾਰਜ ਵਾਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੱਧ ਨਾ ਤਾਂ ਇਸ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਨਾਂਹ ਪੱਖੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉੱਥੇ ਨਾ ਦੁੱਖ ਹੈ, ਨਾ ਸੁੱਖ ਹੈ, ਨਾ ਬੁੱਢਾਪਾ ਹੈ, ਨਾ ਮੌਤ ਹੈ, ਨਾ ਸ਼ੁਭ ਕਰਮ ਹੈ, ਨਾ ਅਸ਼ੁਭ ਕਰਮ ਹੈ, ਨਾ ਰੁਕਾਵਟ ਹੈ, ਨਾ ਮਾੜਾ ਸਮਾਂ, ਨਾ ਮੋਹ, ਦੁੱਖ, ਇੱਛਾ, ਭੁੱਖ ਆਦਿ ਹੈ। ਹਾਂ ਪੱਖੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਖਣ ਤੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉੱਥੇ ਪੂਰਨ ਗਿਆਨ, ਦਰਸ਼ਨ, ਚਤੁਸ਼ਟਯ ਗੁਣ ਹੈ ਅਤੇ ਅਮੂਰਤ ਅਵਸਥਾ ਹੈ। 172
