________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 166 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਕਿਉਂ ਹੈ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਮੁਕਤ ਮਹਾਂ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਅਣੁਸ਼ੀਲਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਸੱਚ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹਨਾ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਚੇਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੋਣ ਤੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਦੂਸਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਇਹ ਆਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਮੁਲ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਪਰ ਸੁਣਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਭੇਦ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। 138 ਮਹਾਂ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਭੇਦ ਹੋਣ ਦਾ ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਭੇਦ ਜਾਂ ਸਮਾਂ ਭੇਦ ਜਾਂ ਨਿਯੋਗ ਭੇਦ ਸੀ। 139 ਇਸ ਲਈ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ, ਉਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ, ਅਰਥ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮਝਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਿਰਫ ਤਰਕ ਨਾਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਉਸ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾਤਮਕ ਸੰਬੰਧ ਅਤੇ ਅਰਥ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਅਗਿਆਤ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਧਕ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਹਰੀ ਭੱਦਰ ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਯੋਗੀਆਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਦੇ ਹਨ - ਗੋਤਰ ਯੋਗੀ, ਕੁਲ ਯੋਗੀ, ਤ ਚੱਕਰ ਯੋਗੀ ਅਤੇ ਸਿੱਧ ਯੋਗੀ। ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਯੋਗੀ ਕੁਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਤਪੰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਉਹ ਨਾਂ ਮਾਤਰ ਦੇ ਯੋਗੀ ਹਨ ਜਦਕਿ ਕੁਲ ਯੋਗੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤ ਯੋਗੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਯੋਗ ਅਭਿਆਸ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਿਰਵਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਧ ਯੋਗੀ ਉਹ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਿਰਵਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ
ਹੈ। 140
ਯੋਗਸ਼ਤਕ ਹਰੀ ਭੱਦਰ ਸੂਰੀ ਦਾ ਯੋਗ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ ਸਰਵਉੱਚ ਸੱਚ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਯੋਗ ਨੂੰ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ, ਨਿਸ਼ਚੈਨਯ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰਨਯ ਤੋਂ। ਨਿਸ਼ਚੈਨਯ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਸੱਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ, ਸਮਿਅਕ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸੱਮਿਅਕ ਚਰਿੱਤਰ ਜਦੋਂ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਨਿਸ਼ਚੈ ਯੋਗ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ
