________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 156 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਸਵਰੁਪ ਵਾਲਾ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਯੋਗ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਯੋਗ ਕੇਵਲੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 12ਵੇਂ ਗੁਣਸਥਾਨ ਤੱਕ ਦੇ ਜੀਵ ਅੰਤਰ ਆਤਮਾ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਮਾਂ ਇੱਕ ਅੰਤਰ ਮਹੂਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਜੀਵਨ ਮੁਕਤੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
14. ਅਯੋਗ ਕੇਵਲੀ ਗੁਣਸਥਾਨ ਇਹ ਅੰਤਮ ਅਵਸਥਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਬਚੇ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਯੋਗ ਵੀ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਸ਼ੁਕਲ ਧਿਆਨ ਦੇ ਤੀਜੇ ਅਤੇ ਚੌਥੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਸਾਧਕ ਅਯੋਗ ਕੇਵਲੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਸਰਵੱਗਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਦਾ ਸਮਾਂ 31, , , , ਬ, ਇਹਨਾਂ ਪੰਜ ਸਵਰਾਂ ਨੂੰ ਬੋਲਣ ਤੱਕ ਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਮੁਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। 103
ਪ੍ਰਤਿਮਾਵਾਂ (ਹਿਸਥੀਆਂ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ) ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਉਪਾਸ਼ਕ ਜਾਂ ਹਿਸਥ ਦੇ ਲਈ 11 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਤਿਮਾਵਾਂ ਜਾਂ ਅਧਿਆਤਮ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਤੱਦ ਕੀਤੇ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਤਿਮਾ ਦਾ ਉਂਝ ਅਰਥ ਮੂਰਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜੈਨ ਅਚਾਰੀਆ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਾਧਨਾ ਵਿਕਾਸ਼ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਿਲਿਅਮ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ, “ਇਸ ਪੌੜੀ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਹਰ ਪੌੜੀ ਉੱਪਰ ਸਾਧਕ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਮਹੀਨੇ ਸਾਧਨਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫੇਰ ਉੱਪਰਲੀ ਪੌੜੀ ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।104 ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਤਿਮਾਵਾਂ ਅਧਿਆਤਮ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਹਨ, ਸੱਮਿਅਕ ਚਰਿੱਤਰ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਲਈ। ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਤਿਮਾਵਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ 11 ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ:
