________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 151 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ।
1. ਮਿੱਥਿਆ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਧਿਆਤਮ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਇਹ ਹੇਠਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮਿੱਥਿਆਤਵ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੱਮਿਅਕਤਵ ਦਾ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਭਾਵ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। 101
ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਮਿੱਥਿਆ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮਿੱਥਿਆ ਦਰਸ਼ਨ (ਝੂਠੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਹੀ ਸੱਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਭੱਵਯ ਜੀਵ ਇਸ ਗੁਣਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਨੇਤਰਹੀਨ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕਿ ਕਰੂਪ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿ ਸੁੰਦਰ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਉੱਤਰ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦਾ। ਮਿੱਥਿਆ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਯਥਾਰਥ (ਅਸਲੀਅਤ) ਅਤੇ ਆਯਥਾਰਥ (ਬਨਾਵਟ) ਦੇ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਇੱਥੋਂ ਤੋਂ ਆਤਮਾ ਚੌਥੇ ਗੁਣਸਥਾਨ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤੱਤਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਅਸ਼ਰਧਾ ਨੂੰ ਮਿੱਥਿਆਤਵ ਆਖਦੇ ਹਨ - ਇਹ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ - ਏਕਾਂਤ, ਵਿਪਰੀਤ, ਬਿਨੈ, ਸੰਸ਼ਥਿਤ ਅਤੇ ਅਗਿਆਨ। ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਿੱਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਚੜੇ ਬੁਖਾਰ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰ ਜੀਵ ਨੂੰ ਮਿੱਠਾ ਰਸ ਵੀ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਿੱਥਿਆਤਵੀ ਨੂੰ ਸੱਚਾ ਧਰਮ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ।
2. ਸਾਸਵਾਦਨ ਸੱਮਿਅਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਗੁਣਸਥਾਨ | ਇਹ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਹੈ, ਜਦ ਜੀਵ ਦੂਜੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਚੌਥੇ ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਪੱਤਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵ ਨੂੰ ਸਹੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਸਿਰਫ ਸੁਆਦ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਸਦਾ ਚਿੱਤ ਸੱਮਿਅਕਤਵ ਅਤੇ ਮਿੱਥਿਆਤਵ ਵਿੱਚ ਉਲਝਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਮਿਅਕਤਵ ਰੂਪੀ ਰਤਨ ਪਰਬਤ ਦੇ ਸਿਖਰ ਤੋਂ ਗਿਰ ਕੇ ਜੋ ਜੀਵ ਮਿੱਥਿਆਤਵ ਰੂਪੀ ਭੁਮੀ ਤੇ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਭਾਵ ਜਿਸ ਨੇ ਸੱਮਿਅਕਤਵ ਦਾ
