________________
ਇਹ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਸੰਵਰ ਅਤੇ ਦ੍ਰਵ ਸੰਵਰ। ਜੋ ਚੇਤਨ ਦਾ ਪਰਿਣਾਮ ਕਰਮ ਦੇ ਯੋਗ ਅਤੇ ਆਸ਼ਰਵ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਉਹ ਭਾਵ ਸੰਵਰ ਹੈ। ਜੋ ਅਸਲ ਕਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਦ੍ਰਵ ਸੰਵਰ ਹੈ। ਭਾਵ ਸੰਵਰ ਕਾਰਨ ਹੈ ਦ੍ਰਵ ਸੰਵਰ ਕਾਰਜ ਹੈ।
78
-
—
ਸੰਵਰ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਪੰਜ ਵਰਤ, ਪੰਜ ਸੰਮਤੀ, ਤਿੰਨ ਗੁਪਤੀ, ਦਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਧਰਮ, 12 ਅਨੁਪ੍ਰੇਕਸ਼ਾ, 22 ਪਰਿਸ਼ਯ ਤੇ ਜਿੱਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਮਿਅਕ ਪ੍ਰਵ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਸੰਮਤੀ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਪੰਜ ਹਨ ਸਾਵਧਾਨ ਹੋ ਕੇ ਚੱਲਣਾ (ਈਰਿਆ ਸੰਮਤੀ), ਗੁਪਤ ਜਾਂ ਮਾੜੇ ਵਚਨ ਨਾ ਬੋਲਣਾ (ਭਾਸ਼ਾ ਸੰਮਤੀ), ਸਾਵਧਾਨੀ ਪੂਰਵ ਭੋਜਨ ਕਰਨਾ (ਏਸ਼ਨਾ ਸੰਮਤੀ), ਸਾਵਧਾਨੀ ਪੂਰਵਕ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣਾ ਅਤੇ ਰੱਖਣਾ (ਆਦਾਨ ਨਿਕਸ਼ੇਪਨ ਸੰਮਤੀ) ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀ ਪੂਰਵਕ ਮਲ ਮੂਤਰ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਨਾ (ਉਤਸਰਗ ਸੰਮਤੀ) ਹੈ। ਯੋਗਾਂ ਦਾ ਨਿਰੋਧ ਕਰਨਾ ਗੁਪਤੀ ਹੈ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਹਨ ਕਾਇਆ ਗੁਪਤੀ, ਵਾਕ ਗੁਪਤੀ ਅਤੇ ਮਨ ਗੁਪਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਸ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਵੀ ਸਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉੱਤਮ ਖਿਮਾ, ਮਾਰਦਵ, ਆਰਜਵ, ਸੋਚ, ਸੱਚ, ਸੰਜਮ, ਤੱਪ, ਤਿਆਗ, ਅਕਿਨਚਨ ਅਤ ਬ੍ਰਹਮਚਰਜ। ਅਨੁਪਰਿਕਸ਼ਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਵਾਰ ਵਾਰ ਚਿੰਤਨ ਕਰਨਾ, ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ 12 ਹੈ: -
1. ਅਨਿਤਯ - ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਸਭ ਕੁਝ ਅਨਿਤਯ (ਨਾਸ਼ਵਾਨ) ਹੈ।
2. ਅਸ਼ਰਨ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਅਸਲ ਸਹਾਰਾ ਨਹੀਂ।
3. ਸੰਸਾਰ - ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਗੇੜ।
4. ਇਕੱਤਵ - ਮਨੁੱਖ ਖੁਦ ਹੀ ਜਨਮ ਮਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
5. ਅਨਯਤਵ
ਆਤਮਾ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਹੈ।
6. ਅਸ਼ੂਚੀ - ਸਰੀਰ ਦੀ ਅਪਵਿੱਤਰਤਾ।
7. ਆਸ਼ਰਵ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਆਉਣਾ।
-
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 143
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
—
8. ਸੰਬਰ - ਨਵੇਂ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ।
9. ਨਿਰਜਰਾ - ਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਆਏ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਨਿਰਜਰਾ ਕਰਨਾ।
