________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 129 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਜੈਨੀਆਂ ਨੇ ਸਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ, ਸਮਿਅਕ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਮਿਅਕ ਚਰਿਤਰ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨੂੰ ਮੋਕਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। 19 ਇਸ ਨੂੰ ਰਤਨ ਙ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਮਾਰਗ ਅੱਡ ਅੱਡ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਕੋ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਅਧਿਆਏ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਵੇਚਨ ਕਰਾਂਗੇ।
ਸੱਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਸੱਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਦੱਸੇ ਸੱਤ ਤੱਤਵਾਂ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨਾ। ਇਥੇ ਸ਼ਰਧਾ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਅਰਥ ਅੰਧ ਸ਼ਰਧਾ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸੱਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਹੈ। ਊਮਾ ਸਵਾਤੀ ਨੇ ਤੱਤਵਾਰਥ ਉੱਪਰ ਸ਼ਰਧਾ ਕਰਨ ਨੂੰ ਹੀ ਸੱਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਕਿਹਾ ਹੈ।20 ਇਹ ਸੱਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਪਰ ਉਪਦੇਸ਼, ਦੋਹਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਨਿਜ ਹੈ ਤੇ ਦੁਸਰਾ ਅਧਿਗਮਜ ਹੈ।2 ਉਮਾ ਸਵਾਤੀ ਨੇ ਸੱਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਗਿਆਨ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਡਾ: ਨਥਮਲ ਟਾਟਿਆ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ, ਕਿ ਸੱਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ੁੱਧ ਅਵਸਥਾ ਹੈ ਜੋ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਸਹੀ ਜਾਣਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਜਿਹੀ ਅਵਸਥਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮਿੱਥਿਆ ਦਰਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਇਹ ਸੱਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ।22 ਮਨੁੱਖ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਮੁਡਤਾਵਾਂ (ਮੂਰਖਤਾਵਾਂ) ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਮੱਦ (ਅਹੰਕਾਰ) ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਵਾਲਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।23 ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਮੂਡਤਾਵਾਂ ਹਨ - ਲੋਕ ਮੂਡਤਾ, ਦੇਵ ਮੂਡਤਾ ਅਤੇ ਪਾਖੰਡੀ ਮੂਡਤਾ। ਅੱਠ ਮੱਦ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ - ਜਾਤ, ਕੁਲ, ਬਲ, ਰੂਪ, ਤਪ, ਰਿਧੀ, ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਪੁਜਾ। 24 | ਸੱਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਅੱਠ ਅੰਗ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ - ਨਿ:ਸ਼ੰਕਿਤ, ਨਿਸ਼ਕਾਂਸ਼ਿਤ, ਨਿਰਵਿਚਿਕਿਤਸਾ, ਅਮੂਡਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ, ਉਪਗੂਗਨ, ਸਥਿਤੀਕਰਨ, ਵਾਤਸੱਲਯ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਨਾ।25 ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਕਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਦੁਰਭੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਰਹਿਤ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰਧਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਅਪਣੀ ਆਤਮਾ ਪ੍ਰਤੱਖ ਪੂਰਵ ਆਪਣੇ
