________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 128 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਹੈ।15 ਇਹ ਜੀਵ ਪਾਪ ਦੇ ਉਦੈ ਤੋਂ ਨਰਕ ਗਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁੰਨ ਕਾਰਨ ਦੇਵ ਗਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁੰਨ ਅਤੇ ਪਾਪ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਗਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁੰਨ ਪਾਪ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਨਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਣ ਤੇ ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।16 | ਪਰਮਾਰਥ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪੁੰਨ ਅਤੇ ਪਾਪ ਦੋਹੇ ਇੱਕ ਹਨ: ਬੰਧ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹਨ, ਦੁੱਖ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਨ: ਇਸ ਲਈ (ਹਯ) ਛੱਡਣ ਯੋਗ ਹਨ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਵਿਵਹਾਰ ਨਯ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪੁੰਨ ਤੇ ਪਾਪ ਦੋਹੇਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਨ। ਪੁੰਨ ਕਾਰਨ ਸੁੱਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਚੰਗੀ ਗਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਪ ਤੋਂ ਦੁੱਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭੈੜੀ ਗਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪੁੰਨ ਕਿਸੇ ਪੱਖੋਂ ਠੀਕ ਹੈ, ਪੁੰਨ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ - ਇੱਕ ਸਮਿਅਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਮਿੱਥਿਆ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਮੋਕਸ਼ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਕੇਵਲ ਸਵਰਗ ਸੰਪਤੀ ਹੈ।17 ਤਿਆਗੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਉਪਯੋਗ ਹੀ ਪਿਆਰਾ ਹੈ ਅਸ਼ੁਭ ਯੋਗ ਨਹੀਂ।18
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦਾ ਇਹ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ ਕਿ ਕਰਮ ਚਾਹੇ ਸ਼ੁਭ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਅਸ਼ੁਭ ਹਿਣ ਕਰਨ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਪੂਰਨ ਨਾਸ਼ ਹੋਣਾ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਮੋਕਸ਼ ਮਾਰਗ ਜਿਵੇਂ ਉੱਪਰ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰੀ ਆਤਮਾ ਕਰਮ ਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਜਕੜੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਕਰਮ ਵਿੱਚ ਜਕੜੀ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਅਧੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੋਹ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੀ ਹੈ, ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ, ਸੁੱਖ ਦੁੱਖ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਮ ਮੁਕਤ ਅਵਸਥਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸਾਧਨਾ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ
