________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 106
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ । (ਹਰਕਤ) ਹੈ ਉਹ ਭਾਵ ਲੈਸ਼ਿਆ ਹੈ।52 ਭਾਵ ਲੈਸ਼ਿਆ ਕਸ਼ਾਏ ਦੇ ਉਦੈ ਤੋਂ ਅਨੁਰੰਜਿਤ ਰੰਗੀ ਹੋਈ) ਯੋਗ (ਮਨ, ਵਚਨ, ਕਾਇਆ) ਵੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਰੂਪ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਐਦਕੀ ਆਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। | ਕਿਸ਼ਨ ਆਦਿ ਛੇ ਲੈਸ਼ਿਆ ਵ ਲੈਸ਼ਿਆ ਹਨ। ਤੇਜ਼, ਕ੍ਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ, ਵੈਰ ਨੂੰ ਨਾ ਛੱਡੇ, ਲੜਨਾ ਜਿਸ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਹੋਵੇ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਦਯਾ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੋਵੇ, ਦੁਸ਼ਟ ਹੋਵੇ ਇਹ ਸ਼ੁਭ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲੈਸ਼ਿਆ ਵਾਲੇ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਬੁੱਧੀਹੀਣ ਘੱਟ ਅਕਲ, ਆਲਸੀ, ਲੋਭੀ ਆਦਿ ਲੱਛਣ ਨਾਲ ਲੈਸ਼ਿਆ ਦੇ ਹਨ। ਦ੍ਰਿੜਤਾ, ਮਾਤਸਰਿਆ, ਚੁਗਲੀ, ਅਪਣੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਨਾ, ਪਰਾਏ ਝਗੜੇ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਫਸ ਕਪੋਤ ਲੈਸ਼ਿਆ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ। ਦਿੜਤਾ, ਮਿੱਤਰਤਾ, ਦਿਆਲਤਾ, ਸੱਚ ਬੋਲਣਾ, ਦਾਨਸ਼ੀਲਤਾ, ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕ (ਇੱਜਤ ਦਾ) ਭਾਵ ਰੱਖਣਾ, ਆਦਿ ਪੀਤ ਲੈਸ਼ਿਆ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ। ਸੱਚਾਈ, ਖਿਮਾ, ਸਹੀ ਦਾਨ, ਵਿਦਵਾਨਤਾ, ਗੁਰੁ ਦੇਵਤਾ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ, ਪਦਮ ਲੈਸ਼ਿਆ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ। ਨਿਰਵੇਦ, ਵੀਰਾਗਤਾ, ਦੁਸ਼ਮਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਵੇਖਣਾ, ਨਿੰਦਾ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਪਾਪਕਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਰੱਖਣਾ ਚੰਗਾ ਮਾਰਗ ਰੁਚੀ ਆਦਿ ਸ਼ੁਕਲ ਲੈਸ਼ਿਆ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ।33
ਲੈਸ਼ਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਜੈਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਛੇ ਆਦਮੀ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਗਏ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਫਲਾਂ ਨਾਲ ਲੱਦਿਆ ਅੰਬਾਂ ਦਾ ਦਰਖਤ ਵੇਖਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਆਦਮੀ ਅੰਬ ਖਾਣ ਦਾ ਇੱਛਕ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਆਦਮੀ ਨੇ ਸਮੁੱਚੇ ਦਰਖਤ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ ਚਾਹਿਆ। ਦੁਸਰੇ ਨੇ ਤਣਾ, ਤੀਸਰੇ ਨੇ ਬੜੀ ਬੜੀ ਸ਼ਾਖ, ਚੌਥੇ ਨੇ ਛੋਟੀ ਛੋਟੀ ਸ਼ਾਖ ਕੱਟਨੀ ਚਾਹੀ ਪੰਜਵੇਂ ਨੇ ਅੰਬ ਫਲ ਤੋੜਨਾ ਚਾਹਿਆ ਅਤੇ ਛੇਵੇਂ ਨੇ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਪਰ ਗਿਰੇ ਪੱਕੇ ਫਲ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ ਤਾਂ ਕਿ ਦਰਖਤ ਨੂੰ ਕੋਈ ਤਕਲੀਫ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਛੇ ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਭਾਵ ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਨੀਲ, ਕਪੋਤ, ਪੀਤ, ਪਦਮ ਅਤੇ ਸ਼ੁਕਲ ਲੈਸ਼ਿਆ ਵਾਲੇ ਹਨ।
