________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 104 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ।
ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਕਰਮ ਫਲ ਦੇ ਕੇ ਝੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਕਰਮ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਪਚੈ - ਅਪਚੈ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। 48
ਦੂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਕਰਮ ਬੰਧ ਦੇ ਚਾਰ ਕਾਰਨ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਮਿੱਥਿਆਤਵ, ਅਵਿਰਤੀ, ਪ੍ਰਮਾਦ, ਯੋਗ ਅਤੇ ਕਸ਼ਾਏ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਵਿਆਖਿਆ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
1. ਮਿੱਥਿਆਤਵ: ਉਲਟ ਜਾਂ ਗਲਤ ਸ਼ਰਧਾ ਨੂੰ ਮਿੱਥਿਆਤਵ ਆਖਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਅਧਰਮ ਨੂੰ ਧਰਮ, ਗਲਤ ਰਾਹ ਨੂੰ ਸੱਚਾ ਰਾਹ, ਅਜੀਵ ਨੂੰ ਜੀਵ, ਜੀਵ ਨੂੰ ਅਜੀਵ, ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਅਸਾਧੂ ਆਦਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮਝਣਾ।49 ਇਹ ਮਿੱਥਿਆਤਵ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ: ਉ. ਅਭਿਹਿਕ ਮਿੱਥਿਆਤਵ (ਤੱਤਵ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਕੀਤੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਹਿਣ ਕਰਕੇ ਦੂਸਰੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕਰਨਾ) ਅ. ਅਨਾਅਭਿਗ੍ਰਹਿਕ ਮਿੱਥਿਆਤਵ (ਗੁਣ ਦੋਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਕੀਤੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਮੱਤਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਰਾਬਰ ਸਮਝਣਾ) ਏ. ਸੰਸ਼ਥਿਤ ਮਿੱਥਿਆਤਵ (ਦੇਵ, ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਸਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕ ਵਾਲੀ ਬੁੱਧੀ ਰੱਖਣਾ) । ਸ. ਆਭਿਨਿਵੇਸ਼ਿਕ ਮਿੱਥਿਆਤਵ (ਆਪਣੀ ਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਝੂਠ ਸਮਝ ਲੈਣ ਤੇ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪਕੜ ਕੇ ਰੱਖਣਾ) ਹ. ਅਨਾਭੋਗਿਕ ਮਿੱਥਿਆਤਵ (ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗਿਆਨ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਮੋਹ ਦੀ ਪ੍ਰਬਲਤਮ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਰਹੀ ਹੋਈ ਮੂਰਖਤਾ 2. ਅਵਿਰਤੀ: ਹਿੰਸਾ, ਝੂਠ, ਚੋਰੀ, ਮੈਥੁਨ (ਦੁਰਾਚਾਰ), ਪ ਹਿ ਆਦਿ ਪਾਪ ਭੋਗ - ਉਪਭੋਗ ਆਦਿ ਅਵਸਥਾ ਅਤੇ ਸਾਦਯ (ਪਾਪਕਾਰੀ) ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟਕਾਰਾ ਨਾ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਤੀਖਿਆਨ (ਪ੍ਰਤਿਗਿਆ) ਪੂਰਵਕ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਤਿਆਗ ਨਾ ਕਰਨਾ ਅਵਿਰਤੀ ਹੈ। ਅਵਿਰਤੀ ਭਾਵ ਅਤਿਆਗ ਭਾਵ ।50 3. ਪ੍ਰਮਾਦ: ਕੁਸ਼ਲ (ਯੋਗ) ਵਿੱਚ ਅਨਾਦਰ ਭਾਵ, ਪ੍ਰਮਾਦ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਮਾਦ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ। ਕਾਇਆ, ਬਿਨੈ, ਇਰਿਆਪੱਥ (ਵੇਖ ਕੇ ਚੱਲਣਾ), ਦਵਾਈ, ਸੋਨਾ, ਆਸਨ, ਤੀਸਠਾਪਨ, ਵਾਕ ਸ਼ੁੱਧੀ, ਉੱਤਮ ਖਿਮਾਂ
