________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 91 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ।
ਅਤੇ ਤੱਪ ਨਾਲ ਨਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਅਘਾਤੀ ਕਰਮ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਚਾਰ ਘਾਤੀ ਕਰਮ ਦੇ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਕੇਵਲੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਪੂਰਨ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਚਾਰ ਅਘਾਤੀ ਕਰਮ ਬਾਕੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅੱਠ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤੱਦ ਆਤਮਾ ਪੂਰਨ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਧ ਅਵਸਥਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇਗਾ। 32
ਆਤਮਾ ਆਪਣੀਆਂ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਰਵਘਾਤੀ ਕਰਮਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ ਇੱਥੇ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਬੱਦਲਾਂ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਉਪਯੋਗੀ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਸੂਰਜ ਬੱਦਲਾਂ ਨੂੰ ਢੱਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਸੂਰਜ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਰਵਤੀ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਤੇ ਆਤਮਾ ਦੀ ਮੂਲ ਪ੍ਰਤੀ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਜਾਂ ਖੁਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। 33
ਕਰਮ ਦੇ ਅੱਠ ਭੇਦ (ਮੂਲ ਕ੍ਰਿਤੀ) ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫੇਰ ਉਸ ਦਾ ਦੁਬਾਰਾ ਬਟਵਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਮ ਦੀ ਇੱਕ ਲੰਬੀ ਸੰਖਿਆ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਥੇ ਅਸੀਂ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। 1. ਗਿਆਨਾਵਰਨੀਆਂ ਕਰਮ-ਇਹ ਚਾਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ: ਓ. ਮੱਤੀ ਗਿਆਨਾਵਰਨੀਆਂ ਕਰਮ-ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਕਰਮ। ਅ. ਸ਼ਰੁਤ ਗਿਆਨਾਵਰਨੀਆਂ ਕਰਮ-ਜੋ ਸ਼ਰੁਤ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇਵ। ਏ. ਅਵੱਧੀ ਗਿਆਨਾਵਰਨੀਆਂ ਕਰਮ-ਜੋ ਇੰਦਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇਵੇ। ਸ. ਮਨ ਪਰਿਆਏ ਗਿਆਨਾਵਰਨੀਆਂ ਕਰਮ-ਇੰਦਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸੰਗੀ (ਸੋਚਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ) ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਮਨ ਦੇ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਜਾਣਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ। ਹ. ਕੇਵਲ ਗਿਆਨਾਵਰਨੀਆਂ ਕਰਮ-ਸਾਰੇ
