________________
ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ
ਸਥੂਲ (ਮੋਟੇ) ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਰਮ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ: ਦ੍ਰਵ ਕਰਮ ਅਤੇ ਭਾਵ ਕਰਮ। ਜੈਨ ਅਚਾਰੀਆ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦਰ੍ਦ ਕਰਮ ਜੀਵ ਦੇ ਨਾਲ ਪੁਦਗਲ ਕਰਮ ਹੈ ਜੋ ਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਾਗ ਦਵੇਸ਼ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰੀ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭਾਵ ਕਰਮ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਦੋਹੇ ਕਰਮ ਕਾਰਜ ਕਾਰਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੜੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਮ ਬੰਧ ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ- ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤੀ ਬੰਧ, ਸਥਿਤੀ ਬੰਧ, ਅਨੁਭਾਗ ਬੰਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਬੰਧ, ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਬੰਧ, ਯੋਗ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਅਨੁਭਾਗ ਬੰਧ ਕਸ਼ਾਏ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਰਮ ਨੂੰ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਵਿਭਾਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ 37 ਉਪਭੇਦਾਂ ਨੂੰ ਗਿਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਕਰਮ ਦੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ
ਕਰਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਹ ਹਨ:
1. ਗਿਆਨਾਵਰਨੀਆਂ ਕਰਮ
3. ਵੇਦਨੀਆ ਕਰਮ
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 90
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
5. ਆਯੂਸ਼ ਕਰਮ
7. ਗੋਤਰ ਕਰਮ
2. ਦਰਸ਼ਨਾਵਰਨੀਆਂ ਕਰਮ 4. ਮੋਹਨੀਆ ਕਰਮ
6. ਨਾਮ ਕਰਮ
8. ਅੰਤਰਾਏ ਕਰਮ
ਇਹਨਾਂ ਅੱਠ ਕਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਕਰਮ ਘਾਤੀ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗਿਆਨਾਵਰਨੀਆਂ, ਦਰਸ਼ਨਾਂਵਰਨੀਆਂ, ਮੋਹਨੀਆਂ, ਅੰਤਰਾਏ। ਇਹ ਕਰਮ ਆਤਮਾ ਦੇ ਮੂਲ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਮਿੱਥਿਆ ਮਾਰਗ ਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਦੀ ਮੂਲ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਰੋਕਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਰਵ ਘਾਤੀ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਦੇਸ਼ ਭਾਤੀ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਚਾਰ ਵੇਦਨੀਆਂ, ਨਾਮ, ਗੋਤਰ ਅਤੇ ਆਯੂਸ਼ ਕਰਮ ਅਘਾਤੀ ਕਰਮ ਹਨ। ਇਹ ਕਰਮ ਆਤਮਾ ਦੀ ਮੂਲ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਬਣਦੇ। ਘਾਤੀ ਕਰਮ ਦਾ ਫਲ ਜਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਠੋਰ ਪੁਰਸ਼ਾਰਥ
