________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: / 88
ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ
ਅਤੇ ਜਾਣਨ ਨਾਲ ਬਲਦ ਦਾ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਫੇਰ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਬਲਦ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਮਿਤ (ਕਾਰਨ) ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਉਪਯੋਗ ਆਰੂੜ (ਆਤਮ ਸਿੱਧੀ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ) ਵਰਿਸਵਆਕਾਰ (ਬਲਦ ਦਾ ਆਕਾਰ) ਦਰਸ਼ਨ ਗਿਆਨ ਦੇ ਨਾਲ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਬਲਦ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਰੂਪ ਵਿਵਹਾਰ ਦਾ ਸਾਧਕ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤਮਾ ਰੂਪੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸਪਰਸ਼ ਰਹਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਕਰਮ ਪੁਦਗਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਫੇਰ ਵੀ ਏਕਾਵਗਾਹ (ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਣ ਵਾਲਾ) ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਕਰਮ ਪੁਦਗਲ ਜਿਸ ਦੇ ਨਮਿਤ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਉਪਯੋਗ ਆਰੂੜ ਰਾਗ ਦਵੇਸ਼ ਆਦਿ ਭਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਕਰਮ ਪੁਦਗਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬੰਧ ਰੂਪ ਵਿਵਹਾਰ ਦਾ ਸਾਧਕ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ।
27
ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਹੱਲ ਧਵਲਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮੂਰਤਪੁਨਾ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ। ਜੇ ਫੇਰ ਇਹ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਕਿ ਉਹ ਅਮੂਰਤ ਨੂੰ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਦੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜੀਵ ਵਿੱਚ ਮੂਰਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਕਰਮ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਰਮ ਦੇ ਅਭਾਵ ਹੋਣ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਮੂਰਤ ਦਾ ਅਭਾਵ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸਿੱਧ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਅਮੂਰਤਪੁਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 8
ਕਰਮ ਮੂਰਤ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਕਿ ਆਧਾਰ ਹੈ? ਕਰਮ ਤੋਂ ਆਨੰਦ, ਦੁੱਖ ਆਦਿ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਮੂਰਤ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਫਲ ਵੀ ਮੂਰਤ ' ਹੈ ਅਤੇ ਫੇਰ ਕਰਮ ਤਾਂ ਸਾਧਨ ਹੈ ਜਦਕਿ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਹੈ ਆਤਮਾ। ਜੇ ਇਹ ਆਤਮਾ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਫਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਅਸਲੀਅਤ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਆਤਮਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਰਮ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਰਮ ਨੂੰ ਮੂਰਤ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਹੁਣ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹੇ ਸੂਖਮ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਆਤਮਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਸੰਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉੱਤਰ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਰਮ ਕਿਉਂਕਿ ਸੂਖਤਮ ਪੁਦਗਲ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਆਤਮਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਇਸ ਵੱਲ ਖਿੱਚੀ
