________________
ਭਾਰਤੀ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ: | 85 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ |
ਅਪਣੇ ਆਪ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ।
ਕਰਮ ਦੇ ਬੀਜ ਹਨ ਰਾਗ, ਦਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਮੋਹ: ਇਹਨਾਂ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਿਅੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਮੰਖਲੀ ਪੁੱਤਰ ਗੋਸ਼ਾਲਕ ਦਾ ਕਰਮ ਸਿਧਾਂਤ ਮੰਖਲੀ ਪੁੱਤਰ ਗੋਸ਼ਾਲਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਨਿਯਤੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਹਰ ਕੰਮ ਨਿਯਤੀ ਰਾਹੀਂ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਪ੍ਰਾਣੀ ਦੀ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਉਸ ਦੀ ਨਿਯਤੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਉਸ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਬੇਕਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਭਾਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੰਖਲੀ ਪੁੱਤਰ ਗੋਸ਼ਾਲਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਿਰਵਾਨ ਲਈ ਤੱਪ, ਸੱਮਿਅਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ, ਸੱਮਿਅਕ ਕਰਮ, ਸਾਧਨਾ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੇ ਅਚਾਨਕ ਹੀ 84,00,000 ਮਹਾਂਕਲਪਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਮੰਖਲੀ ਪੁੱਤਰ ਗੋਸ਼ਾਲਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਨਿਰਜਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੀ ਨਿਯਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁੱਖ ਦੁੱਖ ਭੋਗ ਰਹੇ ਹਨ। | ਭਾਵੇਂ ਨਿਯਤੀ ਵਾਦੀ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਕਰਮ ਸਿਧਾਂਤ ਤੋਂ ਉਲਟ ਹੈ ਫੇਰ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਵਿਚਾਰ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਮਿਰਸੇ ਏਲਿਯਾਰਡ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ, “ਇਹ ਸਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮੰਖਲੀ ਪੁੱਤਰ ਗੋਸ਼ਾਲਕ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨਾ ਵਿੱਚ ਮੌਲਿਕ ਵਿਚਾਰ ਧਾਰਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਨਿਯਤੀਵਾਦ ਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਤੱਤਵਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਰਿਣਾਮ ਵਾਦ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਸ ਨੇ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜੀਵ ਤੱਤਵ ਦੇ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।22
