________________
ਕੁਦਰਤ ਤੇ ਦੋਸ਼ ਮੁੜ ਦੇਵੋਗੇ। ਦੂਸਰੇ ਤੇ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੁੱਟੋਗੇ ਤਾਂ ਦੁੱਖ ਦੇ ਕੁਚੱਕਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣਾ ਕਦੇ ਵੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।
ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਕਰਮ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਜਾਣੋਗੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਰੇ ਭਰਮ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਕਰਮ ਸਿਧਾਂਤ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਹਰ ਜੀਵ ਕਰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਫਲ ਭੋਗਨ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਮ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਪਸ਼ਟ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜੋ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਤੁਹਾਡੀ ਅਪਣੀ ਹੀ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀ ਨਿਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਉਸ ਦਾ ਤਾਨਾ ਬਾਣਾ ਤੁਸੀ ਆਪ ਹੀ ਬੁਣਿਆ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਤਾਂ ਨਮਿਤ ਮਾਤਰ ਹੀ ਹਨ। ਹਾਲਾਤ ਨਮਿਤ (ਬਹਾਣਾ) ਮਾਤਰ ਹਨ। ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪ ਹੋ।
ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਸਾਡੇ ਬਾਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ ਤੱਕ ਘੋਰ ਤਪ ਕੀਤਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੇਵਤਿਆਂ, ਮੱਨੁਖਾਂ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਕਸ਼ਟ ਦਿੱਤੇ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਅਨੰਤ ਬਲੀ ਸਨ। ਸਮਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਉਹਨਾ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂ? ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਸਨ। ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਇਹ ਕਸ਼ਟ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨਮਿਤ (ਕਾਰਨ) ਮਾਤਰ ਹਨ। “ਅਪਣੇ ਕਸ਼ਟਾਂ ਦਾ ਸਿਰਜਕ ਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਤਾਕਤ ਦੇ ਅਹੰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਦੇ ਕੰਨ ਵਿੱ ਸ਼ੀਸਾ ਪਿਘਲਾ ਕੇ ਪਾਇਆ ਸੀ, ਉਹ ਹੀ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਇੱਕ ਗਵਾਲੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋ ਕੇ ਮੇਰੇ ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਕਿੱਲੇ ਠੋਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਪਣਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹਿਸਾਬ ਕਿਤਾਬ ਖਤਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗਵਾਲੇ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਕੀ ਹੈ ਦੋਸ਼ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਉਹ ਤਾਂ ਉਸ ਦੋਸ਼ ਨੂੰ ਮੈਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ”।
ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਜਾਗ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੁਖੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਕਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਦਵੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵੱਧ ਸਕਦੀ। ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਅਵਧੀ ਗਿਆਨੀ ਸਨ। ਉਹ ਅਪਣੇ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਤੀ ਅਪਣੇ ਪਿਛਲੇ ਸੰਬੰਧਾ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਅਵਧੀ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਹੀਂ ਵੇਖ ਸਕਦੇ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਸ਼ਰੂਤ ਗਿਆਨ (ਆਗਮ ਗਿਆਨ) ਤਾਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ
ਆਤਮ ਧਿਆਨ
32
