________________
चाणक्याची जीवनकथा
दुसऱ्या दिवशी चाणक्याने निर्ग्रथ (जैन) साधुसंघाला, प्रवचनासाठी आमंत्रण दिले. पूर्वीप्रमाणेच सर्व व्यवस्था केली. प्रवचन झाल्यानंतर कोणतेही आहारपाणी ग्रहण न करता, निर्ग्रथ साधू आपापल्या आसनांवर, धर्मध्यान करीत बसले. योग्य तेवढी मोजकी निद्रा घेऊन, भल्या पहाटे अत्यंत शिस्तीने, त्यांनी आपल्या उपाश्रयाची वाट धरली.
सर्व वृत्तांत राजपुरुषांनी चाणक्य व चंद्रगुप्तास सांगितला. निर्ग्रथांनी दाखविलेल्या संयमी वृत्तीमुळे, दोघांचाही निर्ग्रथ संघावरील विश्वास दुणावला.
(२०)
अर्धमागधी ग्रंथांची पहिली वाचना
दुर्भिक्षकाळ संपला. पाटलिपुत्र व आसपासच्या प्रदेशात, योग्य तेवढा चांगला पाऊस झाला. पुन्हा एकदा धरतीमाता, शेतांनी आणि अरण्यांनी भरून गेली. 'शकटाल' मंत्र्याचे जेष्ठ पुत्र ‘स्थूलभद्र' हे, जैन मुनिसंघाचे आचार्यपद भूषवीत होते. त्यांचे पाटलिपुत्रास आगमन झाले. राजा चंद्रगुप्त आणि अमात्य चाणक्य, हे निर्ग्रथधर्माला अनुकूल आहेत हे पाहून, त्यांनी दुष्काळामुळे देशांतराला गेलेल्या मुनिसंघांना, विशिष्ट वेळी पाटलिपुत्रात येण्याचे आवाहन केले. अर्थात् त्यावेळची वाहनव्यवस्था बघता आणि मुनिसंघाचा पदविहार ध्यानात घेता, हे निश्चितच आहे की, या सर्व नियोजनाला वर्ष-दोन वर्षे लागली असावीत.
स्थूलभद्र आचार्यांनी, अर्धमागधी आगमांचे जेवढे जेवढे भाग, ज्या ज्या मुनींना मुखोद्गत होते, ते सगळे पाटलिपुत्रात एकत्रित केले. ते लिखित स्वरूपात आले की
११२
