________________
चाणक्याची जीवनकथा
वाद्यांचा जोरात गजर झाला.
शेवटचा धनिक गृहस्थ तोऱ्याने उभा राहिला. नृत्य करत-करत म्हणू लागला की “मला एकच पत्नी आहे. ती अतिशय पुण्यशील पतिव्रता आहे. पैसे मिळविण्यासाठी मला कोठेही प्रवासाला जावे लागत नाही. माझ्या मोठमोठ्या शेतात, अशा जातीचा तांदूळ उगवला आहे की, एकदा कापणी झाल्यावर, त्या तांदळाने शेकडो कोठारे भरतात. नंतर पुन्हा-पुन्हा लावणी न करताच, सुगंधी तांदळाच्या लोंब्यांनी माझी शेते सतत वाऱ्यावर डुलत असतात. त्यामुळे माझी सहस्र कोठारे पळभरही रिकामी रहात नाहीत. माझा सफल गृहस्थाश्रम, ही माझी महान संपत्ती आहे. हे वादकांनो ! या माझ्या सात्त्विक संपत्तीबद्दल जोरजोराने ढोल वाजवा !!"
समारंभ अतिशय उत्कृष्टपणे पार पडला. चाणक्याला प्रत्येकाच्या संपत्तीचा पूर्ण अंदाज आला. त्याने ह्या सर्वांना तसेच इतर धनिकांना, राजाची मुद्रा उमटवलेली आज्ञापत्रे दूताकडून पाठविण्याची व्यवस्था केली. त्यात त्याने लिहिले होते की, “प्रत्येकाने आपापले एकेका दिवसाचे संपूर्ण उत्पन्न, दरमहा प्रामाणिकपणे राज्याच्या खजिन्यात कररूपाने भरावे. "
पाहता
भर सभेत सर्व संपत्ती जाहीर केल्यामुळे, आता कोणालाही कर चुकविणे शक्य नव्हते. आज्ञापत्रानुसार सर्वांनी नियमितपणे कर जमा करण्यास सुरवात केली. पाहता मगधाचा खजिना सोने, चांदी, हिरे, माणिक मोती, धान्य आणि अनेक मौल्यवान वस्तूंनी काठोकाठ भरलेला राहू लागला. चाणक्याने अशा प्रकारे आपल्या बुद्धिचातुर्याने त्या विस्तृत साम्राज्याची आर्थिक घडी व्यवस्थित बसविली.
उपाय तिसरा :
१०६
-
