________________
चाणक्याची जीवनकथा
चोरी करतात. चाणक्याने सारासार विचार करून एक नामी उपाय शोधला. सर्व धनिकांचा गौरव करण्यासाठी, त्यांना राजातर्फे सन्मानभोजनासाठी, विशिष्ट दिवशी निमंत्रित केले. भव्य मंडप टाकला. आवडीनुसार खाद्यपेयांची रेलचेल उडवून दिली. संगीत, वादन, नृत्याचे आयोजन केले. ऋतूंना अनुकूल अशा उत्कृष्ट फळांच्या रसात, मद्य मिसळून सर्वांना यथेच्छ पाजले. स्वत: चाणक्य धनिक इभ्यश्रेष्ठीसारखा वेष धारण करून त्या समारंभात सामील झाला. सिंहाचे मुख असलेला सोन्याचा दंड हातात घेऊन, तो अभ्यागतासारखा प्रविष्ट झाला. सर्व धनिकांना एकत्रित करून त्याने घोषणा केली की, "प्रथम आपण या सुमधुर पेयांचा आस्वाद घेऊ या. त्यानंतर सर्वजण एक क्रीडाप्रकार खेळू या. एकेकजणाने पुढे यायचे. हा दंड हातात घ्यावयाचा. अतिशय वेगळ्या आलंकारिक प्रकाराने, आपल्या धनवैभवाचे वर्णन करावयाचे. वर्णन करून झाले की बाजूला बसलेले वादक हे ढोल, नगारा आणि ताशा वाजवून त्याचे अभिनंदन करतील. प्रत्येकाच्या गळ्यात सुंदर पुष्पमाला घातली जाईल. '
“हे धनिकांनो ! प्रथम मीच पुढे येतो. हे बघा, मी मद्यरसाचा भरपूर आस्वाद घेतो. तालावर नाचून असे घोषित करतो की माझ्या अंगावरील ही वस्त्रे, सोन्याचा कमंडलू आणि दंड एवढीच माझी संपत्ती आहे. परंतु राजाच्या रूपाने सर्वच संपत्तीचा मी स्वामी आहे. वादकांनो ! आता खुशाल ढोल वाजवा.'
पाठोपाठ वादकांनी ढोल वाजविले. एका राजपुरुषाने येऊन, चाणक्याच्या
-
१०४
99
गळ्यात पुष्पहार घातला.
चाणक्याच्या भाषणानंतर ते सहन न होऊन, एक धनिक पुढे आला. पेयाचा आस्वाद घेऊन, नृत्याची पावले टाकत म्हणू लागला
“एक सुलक्षणी हत्ती
