________________
चाणक्याची जीवनकथा
विणकर, अतिशय एकाग्रतेने मागावर सतरंजी विणण्याचे काम करीत होता. नलदामाच्या कुटुंबातील मुलेबाळे, समोरच्या अंगणात खेळत होती. अचानक त्यातील काही मुले, जोरजोराने किंचाळून रडू लागली. नलदाम त्वरेने अंगणात आला. मोठमोठ्या लाल मुंग्या त्या मुलांच्या हातापायाला, कडकडून चावल्या होत्या. मोठमोठ्या गाठी आल्या होत्या व आग होत होती. नलदामाने झटकन त्यांचे हातपाय धुतले आणि त्यांच्या दंशावर लाल मातीचा लेप लावला. काम बाजूला ठेवून त्याने, मुंग्यांच्या रांगेकडे लक्ष देण्यास सुरवात केली. शोध घेत-घेत बाजूला असलेल्या झाडाखाली, त्याला मुंग्यांचे भलेमोठे वारूळ दिसले.
शेजारच्या गोठ्यात जाऊन, त्याने शेणाच्या वाळलेल्या गोवऱ्या, त्या वारुळाभोवती हलक्या हाताने खणून, गोल मांडल्या. त्यांवर वाळलेल्या गवताचे भारे रचले. घरात जाऊन चुलीतले निखारे आणले. गोवऱ्यांवर आणि गवतावर ते ठेवताच, त्यांनी पेट घेतला. वारुळातून भराभर बाहेर पडलेल्या मुंग्या, त्या आगीत जळून भस्मसात् झाल्या. सर्व काम पूर्ण होताच, त्याने हंडाभर पाणी आणून, ती राखही शांत केली. मुलांना म्हणाला, ‘लेकरांनो ! तुम्हाला चावणाऱ्या मुंग्यांचा, कायमचा बंदोबस्त केला आहे. आता खुशाल अंगणात खेळा. '
नलदामाची शोधवृत्ती, निर्णयशक्ती, करारी मुद्रा आणि काम शेवटपर्यंत न्यायची चिकाटी पाहून, चाणक्याने मनोमन म्हटले, 'वा ! मला हवा तसा नगररक्षक अखेर मिळाला तर !' चाणक्य परत गेला. त्याने चंद्रगुप्ताच्या कानावर सर्व हकिगत घातली.
९८
