________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० ३६ खरपृथिवीजीवानां षट्त्रिंशभेदनिरूपणम् ८२९ ___ छाया-पृथिवी च शर्करा वालुका च, उपलः 'शिला च लवणभूषश्च ।
अयस्ताऋत्रपुक सीसकरूप्य सुवर्णं च बज्रश्च ॥७४॥ हरितालो हिङ्गुलको, मनःशिला सस्यकाअनप्रवालम् । अभ्रपटलमभ्रवालुका, बादरकाये मणि विधानानि ॥७॥ गोमेदकश्च रुचकः, अस्फटिकश्च लोहिताक्षश्च । मरकतमसारगल्लः, भुजमोचक इन्द्रनीलश्च ॥७६॥ चन्दनो गैरिको हंसगर्भः, पुलकः सौगन्धिकश्च बोद्धव्यः ।
चन्द्रप्रभो वैडूर्यो जलकान्तः सरकान्तश्च ॥७७॥ टीका-'पुढवी य' इत्यादि
पृथिवी१-शुद्धपृथिवी, इहपृथिवी शब्देन शुद्धपृथिवीगृह्यते, भामा शब्देन सत्यभामावत् । या शर्करादिरूपा न भवति, सा शुद्ध पृथिवी शर्करा२-लघु प्रस्तर खण्डरूपा, ३वालुका प्रसिद्धा, ४उपल:=पर्वतात् पतितः स्थूलपाषाणः, ५शिला प्रस्तरः ६लवणः समुद्र लवणादिकम्७, ८अपः क्षारमृत्तिका, “अयस्ताम्रत्रपुकसीसकरूप्यसुवर्णम्"=अयलौहः, ९तानं-तांबा, इति प्रसिद्धम् , १०त्रपुकम्-'रॉगा' इति प्रसिद्धम् ,११सीसकम्-सीसेति ख्यातम् ,१२रूप्यं रजतम्-चाँदीति ख्यातम् , १३सुवर्णम् , एषां समाहारस्तत्तथा, तथा-१४वज्र-हीरकं-'हीरा' इति प्रसिद्धम् ,
खरपृथिवीजीवोंके छत्तीस भेदोंको कहते हैं-'पुढवी य' इत्यादि। .
अन्वयार्थ-(पुढवी-पृथिवी) शुद्धपृथिवी१, ( सकारा-शर्करा) लघुखंडरूपपृथिवी२, (वालुया-बालुका) बालू३, (उवले-उपलः) पत्थर४, (सिलाय-सिला) शिला५, (लोणु-लवणम् ) लवण६, (ऊसे-ऊषः) खारीमिट्टी७, (अयतंब तय सीसग रुप्पसुवण्णे य वहरे य-अयस्ताम्रपुक सीसकरुप्य सुवर्ण च वज्रं च) लोहा, तांबा९, रांगा१०, सीसा११, चांदी१२, सुवर्ण१३, तथा हीरा१४, (हरियाले हिंगुलुए मणो सिला सासगंजणपवाले-हरिताल हिंगुलका मनः शिला, सस्य काञ्चनप्रवालम् )
५२ पृथवी ७वाना छत्रीस होने ४ छ-~" पुढवीय " छत्याहि ।
मन्वयार्थ-पुढवी-पृथवी शुद्ध पृथवी (१) सक्करा-शर्करा सधुम ३५ पृथवी (२) वालुया-वालुका वेणु (3) उवले-उपलः पत्थर (४) सिलाय-सिला शिमा (४) लोणु-लवणम् भी (6) ऊसे-ऊषः भारी मारी ७) अयतंबत उयसीसगरुप्पसुवण्णे य वहरेइ-अयस्ताम्न पुक सीसकरुप्यसुवर्ण च वज्रं च बद्ध (८) तiy (6) सं १० सासु ११ यहि १२ सानु १३ ही२॥ १५ हरियाल हिंगुलए मणोसिलो सासगंजणपवाले-हरियालः हिंगुलकः मनः शिला सस्यकोञ्चनप्रवालम्
