________________
प्रियदर्शिनी टीका अ १४ नन्ददत-नन्द प्रियादिपइजी नचरितम्
द्विजाः पक्षिण आमोदमाना गन्छन्ति । एवं विनेकिनोऽप्यभिष्वङ्गाभावाद्यन-यन संयमयात्रानिर्वहण तत्र गच्छन्तीति भावः ॥ ४४ ॥
पुनरर्यादिषु राग निवर्त्तयितु राजान प्रति कमलारती माह
मूलम् -
इमे यं वंद्धा फेदति, ममे हत्येज्जमागया । 'वय व संत्ता कामेसु, भविस्सोमो जैहा इमे ॥४५॥ छाया - इमे च चद्वा. स्पन्दन्ते, मम हस्तमार्य ! जागता । चय च सक्ताः कामेपु, भविष्यामो यथा इमे ॥ ४५ ॥
294
हुए ( कामकमा दिया इव गच्छति-कामक्रमाः द्विजाः इव गच्छन्ति ) यथेच्छ भ्रमण करनेवाले पक्षीयोकी तरह विचरते रहते है ।
भावार्थ-- जिस प्रकार पक्षियोंको किसी भी स्थान में ममत्व नही होता है, और वे प्रमुदित मन होकर स्वेच्छानुसार इधर उधर विचरते हैं उसी प्रकार ये विवेकी जन भी मोगोंको भोगकर पश्चात् उनको कटुक विपाकवाले जानकर उनका परित्याग कर देते है और इस तरह ये विवेकी जन जिस प्रकार वायु सर्वथा लघु होती है, उसी तरह वैषयिक भारसे रहित बनकर लघु वन जाते है अथवा उनके त्यागसे सयम जीवन व्यतीत करते हुए अप्रतिवद्ध विहारी होजाते है । इनको विहारमें बाधा करने वाली किसी भी शक्तिका साम्हना नही करना पडता है । जहां इनको जाना होता है वही पर चले जाते है । सयम के निर्वाह में जहा भी इनको बाधाका अभाव प्रतीत होता है वही पर जाते हैं ॥४४॥ नहनो अनुभव उरता रहने कामकमा दिया इव गच्छति - कामक्रमाः द्विजा इव નઇન્તિ યથેચ્છ ભ્રમણ કરવાવાળા પક્ષીઓની માફક વિચરતા રહે છે
ભાવા—જે પ્રમાણે પક્ષી એને કાઈ પણ સ્થાનમાં મમત્વ થતું નથી અને પ્રમુદિત મન ખનીને સ્વેચ્છાનુસાર અહિં તહીં સ્વૈરવિહાર (સ્વેચ્છા વિહાર) કરે છે એ પ્રમાણે વિવેકી જન પણ ભેગાને ભાગવીને પછીથી તેને કડવા ફળ આપનાર તરીકે જાણીને એને પરિત્યાગ કરી દે છે, અને એ રીતે એ વિવેકી જન જે પ્રમાણે વાયુ સથી હલકા-નાના હોય છેએ માફક વૈયિક ભારથી રહિત બનીને લઘુ ખની જતા હોય છે અથવા એના ત્યાગથી સયમ છત્રન વ્યતીત કરીને અમતિબદ્ધ વિહારી થાય છે એમને વિહારમા માધા કરનાર કેઈ પણ શક્તિના સામના કરવા પડતા નથી જ્યા તેમને જવુ હોય છે ત્યા તેએ ચાલ્યા જાય છે . સ યતેમને માધાના અભાવ પ્રતીત થાય ત્યા તે જાય છે. ૪૪
....
