________________
मानचन्द्रिकाटीका-शानभेदाः।
. (५) केवलज्ञानशब्दार्थः-- केवलज्ञानमिति । केवलम् एकम्-असहायम् इन्द्रियादिसाहाय्यानपेक्षणात्। यद्वा केवल शुद्धं-निर्मलं-सकलावरणमलव्यपगमसमुद्भूतत्वात् २ । यद्वा-केवलं कोंका भोक्ता है। यही भावमनकी पर्यायें है । तात्पर्य-जितनी भी विचारधाराएँ है वे सब ही भावमनकी पर्याये जानना चाहिये । थे भावसनकी पर्यायें निजात्मगत नहीं किन्तु परमनोगत ही यहां मनापर्ययज्ञानके प्रकरणमें गृहीत की गई हैं । बाह्यद्रव्योंकी पर्याये तो अनुमानसे ही जानी जा सकती हैं। निष्कर्ष केवल इतना ही है कि परमनोगत विचारधारारूप पर्यायों को स्पष्टरूपसे जाननेवाला ज्ञानका नाम ही __ मनापर्ययज्ञान है ॥४॥
(५) केवलज्ञान-- केवलज्ञानका शब्दार्थ इस प्रकार है--जो एक-असहाय ज्ञान होता है उसका नाम केवलज्ञान है। यहां केवल शब्दका अर्थ एक-असहाय, ऐसा लिया गया है, क्योंकि इसमें इन्द्रिय आदिकोंकी तथा अन्य ज्ञान की अपेक्षा नहीं रहती है, इसी लिये इसे परकी सहायतासे रहित होने की वजहसे एक-असहाय माना गया है ।अथवा जो शुद्ध ज्ञान होता है वह केवलज्ञान है । यहां केवल शब्दका अर्थ 'शुद्ध' लिया गया है, ભાવમનની પર્યાય છે. સારાંશ –જેટલી પણ વિચારધારાઓ છે તે બધીજ ભાવમનની પર્યાચો જાણવી જોઈએ. તે ભાવમનની પર્યાયે જ નિજાત્મગત નહીં પણ પરમનોગત જ અહીં મનઃ પર્યયજ્ઞાનના પ્રકરણમાં ગ્રહણ કરાઈ છે. બાહ્ય દ્રવ્યોની પર્યા તે અનુમાનથી જ જાણી શકાય છે. તાત્પર્ય ફકત આટલું જ છે કે બીજાના મનમાં રહેલી વિચારધારારૂપ પર્યાયોને સ્પષ્ટ રૂપથી જાણનારા જ્ઞાનનું નામ જ મન પયયજ્ઞાન છે. જો
(५) डेवज्ञानકેવળજ્ઞાનને શબ્દાર્થ આ પ્રમાણે છે-જે એક અસહાય જ્ઞાન હોય છે તેનું નામ કેવળજ્ઞાન છે. અહીં કેવળ–શબ્દનો અર્થ એક-અસહાય એ લીધે છે. કારણ કે તેમાં ઈન્દ્રિય વગેરેની તથા અન્ય જ્ઞાનની આવશ્યકતા રહેતી નથી, તેથી તેને પરની સહાયતા વિનાનું હોવાના કારણે એક–અસહાય મનાયું છે. અથવા જે શુદ્ધ જ્ઞાન હોય છે તે કેવળજ્ઞાન છે. અહીં કેવળ શબ્દનો અર્થ
