________________
निशीथसूत्रे
२५६
विगघनादयो दोषा भवन्ति तस्मात् श्रमणः श्रमणी वा पर्युपणाकाले पर्युपणं कुर्यात्, तथा अप्राप्ते झालं अतिकान्ते वा पर्युषणाकाले पर्युपणं न कुर्यात् न वा कारयेत् न वा कुर्वन्तं कमप्य नुमोदयेत् । उक्तं च समवायानसूत्रस्य तृतीयसमवाये - " समणे भगवं महावीरे वासाणं सवीसराडमासे बक्कते सत्तरिएहिं राईदिएहिं सेसेर्हि वासावासं पज्जोसवेइ" श्रमणो भगवान महावीरो वर्षाणां मविंशतिरात्रिमासे व्यतिक्रान्ते सप्तत्यां रात्रिंदिवेषु शेषेषु वर्षावासं पपति । वर्षाकालस्य विंशतिरात्रिन्दिवोत्तरे मासात्मककाले व्यतिक्रान्ते सति, तथा सप्ततिरात्रिन्दिवेषु शेषेषु पर्युषणां पर्युपास्ते सांवत्सरिकप्रतिक्रमणं करोति कृतवानिति प्रकरणार्थः, एतावता ज्ञायते यत् उपर्युक्तसमये सांवत्सरिकप्रतिक्रमणं कर्तव्यं न पूर्व न वा पश्चात् करणीयः, तथाकरणे सूत्रोक्तप्रायश्चित्तप्रसंगात् इति ॥ सू० ४४ ॥
1
सूत्रम् -- जे भिक्खू पज्जासवणाए गालोमाइंपि बालाई उवाइणावेड़ उवाइणावेंतं वा साज्जइ ॥सू० ४५॥
छाया -यो भिक्षुः पर्युपणायां गोलोमानपि चालान् उपाददाति उपाददतं वा स्वते ||० ४५||
चूर्णी - 'जे भिक्खू' इत्यादि । 'जे भिक्खू' यः कश्चिद् भिक्षुः श्रमणः श्रमणी वा 'पज्जोसवणाए' पर्युषणाया पर्युपणादिवसे 'गोलोमाईपि बालाई ' गोलोमानपि गोलोमप्रमितानपि चालान् यावत्प्रमाणकाणि गवां रोमाणि केशाः भवन्ति तावत्प्रमाणकान् अपि केशान् मस्तके 'उवाइणावेइ' उपाददाति स्वीकरोति धारयतीत्यर्थः तथा 'उवाइणावेंतं वा साइज्जई ' उपाददत धारयन्तं वा स्वदते अनुमोदते सांवत्सरिकप्रतिक्रमणसमये स्वशिरसि गोकेशप्रमाणानपि केशान् न धारयेत् किमुत ततो दीर्घान् केशान् किन्तु तत्समये केशलुञ्चनं कृत्वैव तत्समये प्रतिक्रमणं कर्तव्यम्, अत्र यो व्यतिक्रमं करोति केशलुञ्चनमकृत्वा सांवत्सरिकप्रति - कणं करोति कुर्वन्नं वा अनुमोदते स प्रायश्चित्तभागी भवति, तथा तस्याज्ञाभङ्गादिका दीपाश्चापि जायन्ते इति ।
बवाह भाय्यकारः-
भाष्यम् -- पज्जोसवणाकाले, गोलोमप्पमाणमेत्तकेसेवि । जे भिक्खु जड़ ठावइ, आणाभंगाइ पावे ||
छाया - पर्युषणाकाले गोलोमप्रमाणमात्रकेशानपि ।
यो भिक्षुर्यदि स्थापयति आवाभङ्गादि प्राप्नोति ॥ अवचूरिः - यो भिक्षुः श्रमणः श्रमणी वा पर्युपणाकाले सांवत्सरिकप्रतिक्रमणसमये मादिगवान केशान् गोलोमप्रमाणमात्रानपि गवा केशप्रमाणकानपि अपि- शब्दात् किमुत