Page Text
________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू. २५ नक्षत्राणां कुलादिशानिरूपणम् मासी चन्द्रनक्षत्रपरिज्ञानविधौ इप्सितपौर्णमासीगुणितः यां पौर्ण मासिं ज्ञातुमिच्छसि तत्संख्यया गुणितः कर्तव्यः गुणिते च सति पूर्वोक्तमेव शोधनकं कर्तव्यम्, केवलमभिः जिदादिकं नतु पुनर्वा प्रभृतिकम् शुद्ध च शोधनके यच्छेयमवतिष्ठते तद् भवेन्नक्षत्र पौर्णमासीयुक्तम्, तस्मिंश्च नक्षत्रे उडुपतिश्चन्द्रमा करोति परिपूर्णा विमला पूर्णिमामिति गथाद्वयार्थः । अयं भावः-यदि कोपि पृच्छति-युगस्यादिकाले प्रथमा पौर्णमासी हस्मिन् चन्द्रनक्षत्रयोगे समाप्ति याति ? तत्र पष्टिमुहूर्चा एकस्य मुहूर्तस्य पञ्चद्वापष्टिभागा एकस्य द्वापष्टिभागस्यैकः सप्तषष्टितमो भागः इत्येवं लक्षणकोऽनधार्य राशिप्रिंयते प्रथमायाः पौर्णमास्याः पृष्टत्वात् इत्येकेन गुण्यते, एकेन गुणितं तदेव भवति, नत स्तस्मादमिजिनक्षत्रस्य नवमुहर्ता एकस्य मुहूर्तस्य चतुविशतिद्वापष्टिभागाः, एकस्य द्वापष्टिभागस्य एवं चन्द्र नक्षत्र की परिज्ञान विधि में भी जाननी चाहिये अतः जिम पूर्णमासी को जानने की इच्छा हो उस पौर्णमासी की संख्या से उस अवधार्यराशि को गुणित कर लेना चाहिये गुणित करने पर पूर्वोक्त शोधनक करना चाहिये यह शोधनक केवल अभिजिन आदि नक्षत्र तक का ही करना पुनर्वसु आदि नक्षत्र तक का नहीं, शोधनक की शुद्धि में जो शेप बचा रहे वह पूर्णमासी युक्त नक्षत्र होता है उस नक्षत्र में चन्द्रमा परिपूर्ण पूर्णिमा को करता है ऐसा यह अर्थ इन दो गाथाओं का है इनका मात्र ऐसा है-यदि कोई ऐसा पूछता है कि युग के आदि काल में प्रथमा पौर्णमाली-किस चन्द्र नक्षत्र के योग में समाप्त होती है ? तो इसके जानने के लिये ६० साठ मुहूर्न, एक मुहूर्त के ५ द्वाषष्ठिभाग और एक द्वापष्टिभाग का एक सप्तष्टितमभाग इस रूप अवधार्यराशि रखनी चाहिये क्यों कि पृच्छभने प्रथमा पौर्णमासी पूछो है अतः एक से गुणा करने पर वही राशि आती है इससे अभिजित् नक्षत्र के नौ मुहूर्त एक मुहूर्त के २४ द्वापष्टिभाग, एक द्वापष्टि भाग के ६७ ससषष्टिभाग इस रूप शोधनक शोधना જ્ઞાન વિવિમાં પણ જાણવી જોઇએ. આથી જે પૌણુંમાસી જાવાની જિજ્ઞાસા થાય તે પૌમાસીની સંખ્યાથી તે અવધાર્યરાશિને ગુણવી જોઈએ. ગુણાકાર કર્યા બાદ અગાઉ કહેવામાં આવ્યા મુજબ શોધન કરવા આ ધનક કેવળ અભિજિત આદિ નક્ષત્ર સુધીનું જ કરવું, પુનર્વસુ આદિ નક્ષત્ર સુધીનું નહીં શોધનકની શુદ્ધિમાં જે શેષ વધે તે પૂર્ણ માસી યુક્ત નક્ષત્ર હોય છે તે નક્ષત્રમાં ચન્દ્રમાં પરિપૂર્ણ પૂર્ણિમાનું નિર્માણ કરે છે. એ આ બંને ગાથાઓને અર્થ થાય છે એમને ભાવ આ પ્રમાણે છે-જે કઈ એવું પૂછે કે યુગના આદિ કાળમાં પ્રથમ પૌમાસી-કયા ચન્દ્રનક્ષત્રના વેગમાં સમાપ્ત થાય છે? આ જાણવા માટે ૬૦ મુહુર્ત એક મુહૂર્તના - ભાગ અને એક ૬૨ ભાગનો - ભાગ આ રૂપ અવધાર્ય રાશિ રાખવી જોઈએ કારણ કે પૃચ્છકે પ્રથમ પૌમાસી પૂછેલ છે આથી એકથી ગુણવાથી તે જ રાશિ આવે છે. આનાથી અભિજિત નક્ષત્રના નવ
| SR No. | 009347 |
| Book Title | Jambudwip Pragnaptisutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 569 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_jambudwipapragnapti |
| File Size | 46 MB |