Page Text
________________
२८३
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू. १७ संवत्सरभेदनिरूपणम् नक्षत्राणि योगं योजयन्ति समकम् ऋतुं परिणामयन्ति । नात्युष्णो नातिशीतो बहूदको भवति नक्षत्रम् अस्यार्थ:-'समयं समक्रम् समतया नतु विषमतया 'णक्खत्ता' नक्षत्राणिकृत्तिकादीनि 'जोगं जोयंति' योग कार्तिकी पूर्णिमादितिथिभिः सह सम्मन्धं योजयन्ति घटयन्ति कुन्तिीत्यर्थः अयं भावा-यानि नक्षत्राणि यासु तिथिषु स्वभावतो भवन्ति यथा कार्तिकी पूर्णिमास्याः कृतिकाः तानि नक्षत्राणि तास्वेव तिथिषु यत्र भवन्ति तथोक्तम्
'जेट्ठो वच्चइ मूलेणं सावणो पणिहाहि । अदासु य मग्गसिरो सेसा णक्खत्तनामिया मासा ॥१॥ (ज्येष्ठो तिष्ठत्ति मूलेन श्रावणो धनिष्ठया ।
आर्द्रायां मार्गशीर्षः शेषा नक्षत्रनामका मासा इतिच्छाया) अर्थ:-'समयं उउं परिणामंति' यत्र सम; समतथा ऋतवः परिणमन्ति- परिणामभाजी अर्थ इस प्रकार से है जो कृत्तिका आदि नक्षत्र समरूप से ही विषमरूप से नहीं कतिको पूर्णिमासी आदि तिथियों के साथ सम्बन्ध करते हैं । अर्थात् जो नक्षत्र जिनतिथियों में स्वभाव से होते हैं वे समक नक्षत्र है जैसे-कार्तिकी पूर्णिमासी का कृत्तिका नक्षत्र वे नक्षत्र उन्ही तिथियों में जहाँ होते हैं-तथा चोक्तम् । जेहो वच्च मूलेणे सावणो धणिहाहिं
अद्दासु य मग्गसिरो सेसा णक्खत्तनामिया मासा ॥१॥ ज्येष्ठा मूल के साथ श्रवण धनिष्ठा के साथ मृगशीर्ष आर्द्रा के साथ, इस प्रकारका "समय णखता जोगं जोयंति" यह कारिका गत प्रथम चरण का अर्थ है 'समयं उउं परिणामंति' इस द्वितीयपाद का ऐसा अर्थ है जिस में ऋतुएं समरूप से परिणमित होती है, विषम रूप से नहीं- जैसे कार्तिकी के अनन्तर हेमन्त ऋतु होती है, पौष की पूर्णिमा के अनन्तर शिशिरऋतु होती है इस समयं उउ परिणामति गच्चुदाइसीओ बहूदओ होइ णखतो' मा माया मयमा પ્રમાણે છે. જે કુત્તિકા વગેરે નક્ષત્રે વિષમ રૂપમાં નહિ પરંતુ સમરૂપથી જ કાર્તિકી પૂર્ણમાસી વગેરે તિથિએની સાથે સંબંધ કરે છે. એટલે કે જે નક્ષત્ર જે તિથિઓમાં સ્વભાવતા હોય છે તે સમક નક્ષત્ર છે જેમકે કાર્તિકી પૂર્ણમાસીનું કૃત્તિકા નક્ષત્ર એ નક્ષત્ર તેજ તિથિઓમાં જ્યાં હોય છે–તથા ચેકતમ
जेट्ठो वच्चइ मूलेणं सावणो धणिद्वाहि ।।
अहासुय मग्गसिरो सेसा णक्खत्तनामिया मासा ॥१॥ જ્યેષ્ઠા મૂલનક્ષત્રની સાથે, શ્રવણ ધનિષ્ઠાની સાથે, માર્ગશીર્ષ આદ્રની સાથે, આ र 'समयं णखत्ता जोग जोयंति' 21 गित प्रथम वरना म छे. 'समय उठे परिणामंति' मा द्वितीय पान मा प्रमाणे म रेमा तुम विषम३५मा नाल પરંતુ સમરૂપમાં પરિમિત થાય છે જેમ કાર્તિકમાસની પુનમની અનંતર હેમન્તઝતું હોય
| SR No. | 009347 |
| Book Title | Jambudwip Pragnaptisutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 569 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_jambudwipapragnapti |
| File Size | 46 MB |