________________
२६५
जम्बूद्वीपप्राप्तिसूत्र जहा पंचम सयमा दरामे उदेरो भाव अष्टेणं तन्य हाले पनि रामगाउ' यथा सूर्यवक्तव्यता यथा पञ्चमशनस्य शमे उसके यानदःस्थितः खलु नत्र कालः प्रज्ञप्तः हे श्रमण ! हे आयुष्मन् !, यथा सूर्याक्तव्यता इति मायनेन एवमों ज्ञातव्यः 'पाईणदाविण गुग्गच्छ दाहिणपडीणमागच्छंति' प्राचीन दक्षिण-आग्नेय कोणे उद्गल्य-उदयमासाद्य दक्षिण प्रतीचीनम् दक्षिणपश्चिमयोः कोणगागच्छाः किम् २, 'दाहिणपडीणमुग्मन्छे पडीणउदीण मागच्छंति ३' दक्षिणप्रतीचीनमुद्गम प्रतिची नांदीवीनमागच्छतः ३ मिम्बा-गतीचीनो दीचीन मुद्गत्य उदीचीन प्राचीनमागच्छत इति चन्द्रोदयविषमतः प्रश्नः, भगवानाह-हे गौतम ! पञ्चमशतस्य दशमे चन्द्रनामके उद्देशके यथाकथित स्तथैवात्रापि ज्ञानव्या अर्थादयत् यथात्वया चन्द्रोदयविपये पृच्छयते तत् तथैव-यित्पर्यन्त दशमोद्देशाप्रकरणमत्रानुसधातव्यं तत्राद यावदेवरियतः तत्र खलु काल: प्रज्ञप्तः हे श्रमण ! हे आयुजन् एतत्सर्वमत्रैत्र सूर्यप्रस्तावे विस्तरेणास्माभिः प्रतिपादित खत एव द्रष्टव्यम्, इति । क्या ? 'जहा भरवत्तचया जहा पंचमसयस दसमे उदेसे जाय अवट्टिएणं तत्थ काले पण्णत्ते समणाउसो' इसी प्रकार सर्थवत्ताव्यता को तरह आग्नेय कोण में उदित होकर दक्षिण पश्चिम के कोण में आते हैं क्या? दक्षिण पश्चिम के कोण में उदिन होकर पश्चिान उत्तर के कोण में आते हैं क्या ? और पश्चिम उत्तर के कोण में उदित होकर वे उतर और पूर्व के कोण में आते हैं क्या? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं हे गौतम ! भगवती सूत्र के पञ्चम शतक के १० वें उद्देशक में कि जिसका नाम चन्द्र उद्देशक है इन सब चन्द्र विष यक प्रश्नों का उत्तर दिया गया है सो वैसा ही उत्तर यहां पर भी जानलेना चाहिये तात्पर्य यही है कि जिस प्रकार से तुमने ये प्रश्न चन्द्र के सम्बन्ध मे किये हैं सो इनका उत्तर इन प्रश्न का वैसा ही स्वीकार.करलेना है। वह सब प्रकरण यहां “वहां काल अवस्थित है" यहां तक जैसा कि वह अभी अनी सूर्य प्रस्ताव
१ 'जहा सूवित्तव्यया जहा पंचमसयरस दसमे उद्देसे जाव अवविएणं तत्व काले पण्णत्ते समणाउसो' मा प्रमाणे सूर्य परततानी रेभ. मानेयमi eltd દક્ષિણ-પશ્ચિમકેણમાં આવે છે? દક્ષિણ-પશ્ચિમનાકેણમાં ઉદિત થઈને શું પશ્ચિમ-ઉત્તરના કેણમાં આવે છે અને પશ્ચિમ ઉત્તરના કેણમાં ઉદિત થઈને શું તે ઉત્તર તેમજ પૂર્વના કેણમાં આવે છે? એના જવાબમાં પ્રભુ કહે છે– ગૌતમ! ભગવતી સૂત્રના પાંચમા શતકના ૧૦ મા ઉદ્દેશકમાં–કે જેનું નામ ચન્દ્ર ઉદ્દેશક છે એમાં બધા ચન્દ્ર વિષયક પ્રશ્નોના ઉત્તરે આપવામાં આવેલા છે. તે તે પ્રમાણે જ અહીં પણ જવાબ સમજી લેવા, જોઈએ. તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે કે જે પ્રમાણે તમેએ ચન્દ્રવિષયક આ પ્રશ્નો કર્યા છે તે એમના જવાબ પણ તે પ્રમાણે જ સ્વીકારી લેવા જ જોઈએ. તે પ્રકરણ અત્રે ત્યાં કાલઅવસ્થિત છે. અહીં સુધીનું કથન જે પ્રમાણે હમણાં-હમણું જ સૂર્યપ્રસ્તાવમાં