Page Text
________________
३५९
अम्बूद्वीपमासिक सर्वक्षेत्रस्य गृहीतत्वाद, वस्मात् दक्षिगा दि शब्देन दक्षिणादि भागमात्रमेव ज्ञातव्यं नतु अर्द्धमिती 'तयाणं जंबुद्दीचे दीवे मंदरदास पव्ययस्स' तदा तस्मिन्काले यस्मिन् काले मेरोदक्षिणोत्तरमागे अष्टादशमुहूर्तप्रमाणको दिवसो भवति तस्मिन्काले मन्दरस्य मन्दरनाम: कस्य पर्वतस्य 'पुरन्थिमपञ्चत्थिमेणं' पूर्वपश्चिमेन पूर्वस्या पश्चिमायां पूर्वभागे पश्चिमभागे वेत्यर्थः, 'जहाणिया दुवालसाहुत्ता राई भवई' जयन्यिका अतिशयेन जघन्या स्वल्पा द्वादशमुहूर्ता-जघन्येन द्वादशहूर्तप्रमाणा रामि भवति तत्रैकस्यापि सूर्यस्यामावादित्येवं फाक्या प्रश्नः, भगवानाह-'हता' इत्यादि, 'हता गोयमा इन्त गौतम ! यदा खलु मेरो दक्षिणभागे अष्टादशहूर्तप्रमाणो दिनसो भवति, यदा खलु मेरोरुचरभागेऽपि अष्टादश मुहूर्तप्रमालको दिवसो भवति तदा अस्मिन् जम्पूद्वीपे मन्दस्य पूर्वमागे मन्दस्य पश्चिमआगे च जयन्या द्वादशसुहसंप्रमाणा रात्रि भवतीति भगवत उत्तरमिति ।
सम्प्रति क्षेत्र परावृत्या दिवम त्रिविभागं प्रश्नयनाह-'जयाणं भंते' इत्यादि, 'जयाणं भंते' यदा खलु भदन्त ! 'जंबुद्दीवे दीवे' जम्बूद्वीपे द्वीपे सर्वद्वीपमध्य जम्बूद्वीपे इत्यर्थः 'मंदरस्स पत्रयस्त पुरस्यिगणं' मन्दरस्य मन्दरामकस्य पर्वतस्य पूर्वेण पूर्वस्मिन् दिग विभागे 'उकोसए अट्ठारसमुहुने दिवसे भवइ' उत्कर्पतोऽष्टादश मुहर्त्त:-अष्टादशमुहूर्त प्रमाणको दिवसो भवति 'जान तयाणं जंबुद्दीवे दीवे' यदा खलु मन्दरपर्वतस्य पश्चिमदिर भागे उत्कर्पतोऽष्टादशमुहूर्तप्रमाणको दिवसो अवति यदा खल्लु पश्चिम भागेऽष्टादशहूत्तों दिवसो भवति एतत्पर्यन्तं यावत् पदग्राह्य भवति, तदा खलु जम्बूद्वीपे द्वीपे 'दाहिणेणं जाव राई भवइ' इक्षिणेन-दक्षिणस्यां दिशि जघन्या द्वादशहती रात्रि भाति यदा खलु दक्षिणस्यां द्वादशमुहूर्तप्रमाणा रात्रि भवति तदा मेरोरुचरभागे द्वादशाहतप्रमाणा रात्रि भवति मण्डल में सूर्य होना है तब सबसे कम दिवस १२ सुहर्त का होता है फिर द्वितीय मण्डल से लेकर हर एक मंडल में एक महत के ६१ भागों में से २-२ भाग प्रमाण वृद्धि होते होते १८३ २ मण्डल पर ६ छ मुहर्त बढ जाते हैं । इस प्रकार अठारह मुहूत का दिवस उत्कृष्ट रूप से होता है और रात्रि तब १२ मुहूत की होती है। इस तरह अहोरात के ३० मुहूर्त हो जाते हैं क्योंकि? अहोरात ३० मुहर्त का होता है। जब १८ मुहर्त का दिवस होता है तब १२ मुहूत की रात्रि होती है और जब १८ मुहूर्त की रात्रि होती है-तब १२ मुहूर्त का दिन होता है ગતિ ક્રિયા કરે છે ત્યારે દિવસ ૧૮ સુહને થાય છે અને જ્યારે સર્વબાહ્યમંડળમાં સૂર્ય હોય છે ત્યારે સૌથી કમ સમયને દિવસ ૧૨ મુહૂર્તને હોય છે. પછી દ્વિતીયમંડળથી માંડીને દરેક મંડળમાં એક મુહુર્તના ૬૧ ભાગમાંથી ૨-૨ ભાગપ્રમાણે વૃદ્ધિ થતાં ૧૮૩મા મંડળ ઉપર ૬ મુહૂર્ત વધી જાય છે. આ પ્રમાણે ૧૮ મુહર્તા દિવસ ઉત્કૃષ્ટ રૂપથી હોય છે અને રાત્રિ ત્યારે ૧૨ મુહૂર્ત જેટલી હોય છે. આ પ્રમાણે અહેરાતના ૩૦ મુહુર્ત થાય છે કેમકે ૧ અહોરાત ૩૦ મુહૂર્તનું થાય છે. જ્યારે ૧૮
| SR No. | 009347 |
| Book Title | Jambudwip Pragnaptisutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 569 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_jambudwipapragnapti |
| File Size | 46 MB |