________________
___२०१
प्रकाशिका का-सप्तमवक्षस्कार स. १५ नक्षत्राधिकारनिरूपणम् नक्षत्राणि तेषां प्रत्येकमेकैकमण्डलस्य सद्भावेनाष्टाविंशति मण्डलानीति कथयितुं युक्तं न वष्टी मण्डलानि, तथापि अष्टाविंशतेरपि नक्षत्राणां प्रतिनियतस्वस्वमण्डलेषु एतावत्स्वेव संचरणात्, यथा चाष्टमण्डलेष्वेव सर्वेषां नक्षत्राणां सञ्चरणं भवति तथा दर्शयिष्यति । एतदेव क्षेत्रविमा गेन दर्शयति-'जंबुद्दीवे दीवे' इत्यादि, 'जंबुद्दीवे दीवे केवश्यं ओगाहित्ता' जम्बूद्वीपे द्वीपेसर्पद्वीपमध्यजम्बूद्वीपे कियत् कियत्प्रमाणक क्षेत्रमवगाह्य 'केवइया णक्खत्तमंडला पन्नत्ता' कियन्नि-क्रियत्संख्यकानि नक्षत्रमण्डलानि प्रज्ञप्तानि-कथितानि, इति प्रश्नः, भगवानाह'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'जंबुद्दीवे दीवे' जम्बूद्वीपे द्वीपे सर्वद्वीपमध्य जम्बूद्वीपे 'असीयं जायणश्यं ओगाहित्ता' अशीत योजनशतमवगाह्य -अशोत्यधिकमेकं योजनसतं जम्बूद्वीपमध्ये अवगाहनं कला, 'एत्थ णं दो णक्खत्तमंडला पनत्ता' अत्र-एतस्मिन्न: न्तरे दे नक्षत्रमण्डले प्रज्ञप्ते-कथिते 'लवणे णं भंते ! समुद्दे' लवणे खलु भदन्त ! समुद्रे, हे भदन्त ! वणनामके प्रथमसमुद्रे 'केवइयं ओगाहित्ता' कियत्प्रमाणकं क्षेत्रमवगाह्य-तत्र कहना चाहिये-परंतु ऐसा जो यहाँ पर कहा गयाहै उसका कारण ऐसा है कि ये २८ नक्षत्र इतने ही प्रतिनियत अपने २ मंडलों मे सञ्चरण करते हैं कि जिससे इनका संचरण .८ मंडलों में ही हो जाता है इसी बातको सूत्रकारने क्षेत्र विभाग द्वारा इस प्रकार से प्रकट किया है इस में सर्व प्रथम गौतमस्वामी ने प्रभु से ऐसा पूछा है-'जबुद्दीवे दीवे केवइयं ओगाहित्ता केवइयं णक्खत्त मंडला पन्नता' हे भदन्त ! इस जम्बूद्वीप नामके द्वीप में कितने प्रमाण क्षेत्र को अवगाहित करके कितने नक्षत्र मंडल कहे गये हैं ? इसके उत्तर में प्रभु ने उन से कहा-'गोयमा ! जंबुद्दीवे दीवे असीयं जोयणसयं ओगाहित्ता एत्थ णं दो णक्खत्तमंडला पनत्ता' हे गौतम ! इस जम्बूद्वीप नामके छीप में १८० योजन प्रमाण क्षेत्र को अवगाहित करके दो नक्षत्र मंडल कहे गये हैं। 'लवणेणं भंते ! 'गोयमा ! अट्ट णखत्तम डला पण्णत्ता' गौतम ! नक्षत्रम उ मा ४अवाम मासा. અધપિ નક્ષત્રે ૨૮ છે અને એમનામાંથી દરેકને એક–એક મંડળ હેવાથી ૨૮ મંડળે કહેવામાં આવ્યા છે પરંતુ એવું જે અહીં કહેવામાં આવ્યું છે તેનું કારણે આ પ્રમાણે છે કે એ ૨૮ નક્ષત્ર આટલા જ પ્રતિનિયત પિત–પિતાના મંડળમાં સંચરણ કરે છે. જેથી એમનું સંચરણ ૮ મંડળમાં જ થઈ જાય છે. એજ વાતને સૂત્રકારે ક્ષેત્ર વિભાગ વડે આ પ્રમાણે પ્રકટ કરી છે. આમાં સર્વ પ્રથમ ગૌતમસ્વામીએ પ્રભુને એવી રીતે પ્રશ્ન ध्या छ-'जंबुद्दीवे दीवे केवइयं ओगाहित्ता केवइयं णक्खत्तमंडला पन्नत्ता ३ मत | જંબુદ્વીપ નામક દ્વીપમાં કેટલા પ્રમાણુક્ષેત્રને અવગાહિત કરીને કેટલા નક્ષત્ર મંડળે કહેવામાં भाव छ ? भान पाममा प्रभु त धु-'गोयमा ! जंबुद्दीवे दीवे असीयं जोयणसयं ओगाहित्ता एत्थणं दो नक्खत्तमंडला पन्नत्ता' गौतम ! मापूदी नाम बीपमा १८० यसन प्रमाण क्षेत्रन, माहित ४श मे नक्षत्रमणे) ४उवामां मावा छे ? 'लवणेणं
ज. २६