________________
१९
मुनितोपिणी टीका
प्रस्तावना मुकदिवसे एतावदेतावद्दव्य दास्यामी"ति तेनाऽस्माद्ऋणदानदिवसात्पर पञ्चमे मामि सकुसीदसकलद्रव्यशोधन भविष्यतीति, तत्राऽधमर्णस्य नाय भावस्तिष्ठति यदन्तिमसमये पूर्ण सत्येव मया सर्व प्रदेयमिति किन्तु यथाऽवसर शीघ्रमेव ऋणविशोधनाया मया प्रयासः कर्तव्य इति, अतो यदि नियमितसमयात्मागेव ऋण विशो येत तदाऽधमर्णस्य महती शोभा सजायते । प्रथमे नियतसमये ऋणविशोधने साधारणी शोभा, द्वितीये मान्यमा, तृतीये किञ्चिढ़ना, चतुर्थे न्यूना, एव पूर्ण पञ्चमे मासि तु सकुसीद सर्व द्रव्यमवश्यमेव देय येन व्यवहारो न त्रुटयेत। किन्तु पूर्णे ऽप्यवधौ यद्यधणः साकल्येन ऋण न परिशोधयेत् तदाऽवश्य व्यव
किश्तयन्दी कर दी कि- “मैं इतने इतने दिनोमें इतना इतना ऋण चुका कर इतने दिनोंमें ऊरिन हो जाऊँगा।" ऐसी टशामें किसी भले कर्जदार का यह भाव नहीं होता कि जन किउतरन्दी का ममय पूरा होगा तबही हम सर चुका देंगे, किन्तु जितना जल्दी हो सकता है पहली वार ही ऋण चुका देना चाहेगा, तो तदनुसार यदि नियमित किश्त के समयसे पहले ही ऋण पूरा चुका दे तो उसकी ससार में गोमा होती है। अगर दुमरी किस्त पर सब ऋण चुका दे तो कुछ कम शोभा होती है, एव तीसरी किरतपर चुकावे तो उससे कम, चोथीवारमें उससे भी कम शोभा होती है। आखिर पाचवी वार चुकाना तो उसको बिलकुल लाजिमी है। यदि इस समयभी न चुकावेगा तो साख शोभामें हानि और
હપ્તાની મૂદત બાધી દીધી કે- “હ અમુક દિવસમાં અમુક-અમુક ચુકાવીને આટલા દિવસમાં મુકત થઈ જઈશ” આવી સ્થિતિમાં કોઈ પણ સમજદાર દેણદારની એવી ભાવના થતી નથી કે જ્યારે ભૂદત બાધીને સમય પૂરો થશે ત્યારે હું સર્વ પ્રકારનું કરજ ચૂકાવી આપીશ ? પરંતુ જેટલું વહેલું કરજ ચૂકાવી શકાય તેટલી ઉતાવળથી કરજ ચૂકવવા બનતુ કરશે તે સસારમાં તેની શોભા દેખાશે અથવા તે બીજી મુદત ઉપર તમામ કરજ ચૂકાવી આપશે તે પ્રથમ કરતા શેભા ઘેડી ઓછી દેખાશે ત્રીજી મૂદત ઉપર ચૂકવશે તે બીજી કરતા પણ શોભા ઓછી, ચેથી મુદત પર ચૂકવશે તે તેથી પણ ઓછી શેભા દેખાશે છેવટે પાચમી મૂત પર કરજ ચૂકાવવુ તે તે કરજદાર માટે એકદમ અ ગ્ય છે તે પણ જે તે
