________________
मुनितोपणी टीका, प्रतिक्रमणाध्ययनम्-४ सहाऽनयेति लेश्या, सा च कपायोदयलब्धशक्तिविशेषा योगप्रवृत्तिः, लेश्या द्रव्य-भावभेदाद्विविधा, तत्र द्रव्यलेश्या-पुद्गलविशेषरूपा, साऽपि द्विधानोकर्मद्रव्यलेश्या कर्मद्रव्यलेश्या च, तत्र नोकर्मद्रव्यलेश्या वर्णविशेषात्मिका, कर्मद्रव्यलेश्या तु भावलेश्याजनककपायमोहनीयकर्म=नामकर्मद्रव्याणि ।
यच्च परैः कर्मनिष्यन्द-(वध्यमानकर्ममवाह)-रूपत्व कर्मद्रव्यलेश्याया उक्त, तन्न युक्तम्, तथाहि-स कर्मणा निष्यन्दः साररूपोऽसाररूपो वा ? साररूपश्चेत् ज्ञानावरणीयादिष्वन्यतमस्य सारः सर्वेपा वा ? विकल्पद्वयमप्यागमविरुद्धम् , को लेश्या करते है, वह द्रव्य, भाव भेद से दो प्रकार की है। उनमें द्रव्यलेश्या पुलस्वरूप है, वह भी नोकर्मलेश्या, कर्मलेश्या के भेद से दो प्रकार की है। उस में नोकर्मद्रव्यलेश्या वर्णविशेषरूप मानी गई है और कर्मद्रव्यलेश्या भावलेश्या के उत्पादक कषायमोहनीयकर्म और नामकर्म द्रव्यस्वरूप है।
जो कोई इस कर्मद्रव्यलेश्या को कर्मनिष्यन्द (बध्यमान कर्मप्रवाह) रूप मानते हैं वह ठीक नहीं, क्यो कि यदि ऐसा लक्षण मान लिया जाय तो यहा दो प्रश्न उपस्थित होते हैं कि-वह कर्मनिष्यन्द साररूप है या असाररूप ! यदि सार रूप माने तो ज्ञानावरणीयादि आठ कमों में से किसी एक कर्म का सार है या सब काका', मगर ये दोनों विकल्प आगमविरुद्ध है, क्यों कि પ્રાપ્ત થયેલી શકિતવિશેષવાલી યુગપ્રવૃત્તિને વેશ્યા કહે છે તે દ્રવ્ય અને ભાવ ના ભેદથી બે પ્રકારની છે તેમાં દ્રવ્યલેશ્યા પુદ્ગલસ્વરૂપ છે તે પણ
કમલેશ્યા અને કર્મલેશ્યાના ભેદથી બે પ્રકારની છે તેમાં કર્મવ્યસ્થા વર્ણવિશેષરૂપ માનવામાં આવી છે અને કર્મવ્યલેસ્યા ભાવલેશ્યાની ઉત્પાદક કષાયમહનીયકર્મ અને નામકર્મ દ્રવ્યસ્વરૂપ છે
કે કેટલાક માણસ આ કર્મદિવ્યલેશ્યાને કર્મનિધ્યદ (બધ્યમાન કર્મ પ્રવાહ) રૂપ માને છે પણ તે માન્યતા ઠીક નથી કારણ કે જે એવા લક્ષણ માનવામાં આવે તે આ સ્થળે બે પ્રશ્ન ઉભા થાય છે કે –તે કર્મનિષ્પદ સારરૂપ છે કે અસાર રૂપ છે ? જે સાર રૂપ છે એમ માનશે તે જ્ઞાનાવરણ યાદિ આઠ કર્મોમાથી કઈ એક કર્મને સાર છે, અથવા સર્વ કમેને ? પણ
