________________
१९६
आवश्यकमूत्रम्य
क्रिया प्रथमा, परहस्तेन सा द्वितीया । 'पडिकमामि, प्रतिक्रामामि ‘पचर्डि' पञ्चभिः, 'कामगुणेहि' काम्यन्ते मोगाधिमिरभिलप्यन्ते इति कामा:-शब्दाघास्ते च ते कामादिकारणत्वात् गुणा (पुद्गलधर्मा) व कामगुणाः, यद्वा कामस्य-कन्दर्पस्याऽभिलापमात्रस्य वा सम्पादका गुणाः कामगुणास्तेनिषिद्धा घरणद्वारेत्यर्थः 'यो मयाऽतिचारः कृत' इत्यादिसम्बन्धो भूतपूर्वः, 'काम गुणपञ्चकमेवाऽऽह-'सद्देण' इति 'सदेण' शन्दयते-उच्चार्यत इति शब्दा-कर्णन्द्रिय ग्राह्यनियतक्रमवर्णस्वरूपस्तेन, 'रूवेण' रूप्यते-विलोक्यते इति रूप-चक्षुविषय नीलपीतादिलक्षण तेन, 'गण' गन्ध्यते आघायत इति गन्धः घाणेन्द्रिय विपयश्चन्दनकर्पूरादिस्तेन, 'रसेण' रस्यते-आस्वायत इति रस-रसनेद्रिय विपयो मधुरादिस्तेन, 'फासेण' स्पृश्यते छुप्यत' इति स्पर्शः त्वगिन्द्रियविषयः __इन क्रियाओं के द्वारा मुझ से जो अतिचार किया गया हो उसकी मैं निवृत्ति करता हूँ।
शब्द-जो बोला जाय उस को शब्द कहते हैं, वह कर्णेन्द्रियग्राह्य मनोज्ञ-अमनोज्ञ वर्णमालास्वरूप है। रूप-जो देखा जाय उसको रूप कहते हैं, वह चक्षु इन्द्रिय का विषय नील-पीतादि है। गन्ध-जो सूघा जाय उसको गन्ध कहते हैं, वह घ्राणेन्द्रिय का विषय चन्दन कपूर आदि है । रस-जो चक्खा जाय उसको रस कहते है वह रसना इन्द्रिय का विषय मधुर आदिक है । स्पर्श-जो स्पर्श किया जाय (छुआ जाय) उस को स्पर्श कहते है, वह स्पर्श इन्द्रिय का विषय
આ ક્રિયાઓ વડે કરી મને જે અતિચાર લાગ્યા છે તે તેનાથી હું નિવૃત્ત થાઉં છું
શબ્દ-જે બોલવામાં આવે છે તેને શબ્દ કહે છે, તે કણેન્દ્રિય ગ્રાહ્યા અને મનેઝ અમને વર્ણમાલા સ્વરૂપ છે રૂપ-જે જોવામાં આવે તેને રૂપ કહે છે, તે ચક્ષુ ઈન્દ્રિયને વિષય લીલા પીળા આદિ છે ગન્ધ–જે સુઘવામા આવે તેને ગબ્ધ કહે છે, તે ધ્રાણેન્દ્રિયના વિષય સુખડ કપૂર આદિ છે રસ-જે ચાખવામાં આવે તેને રસ કહે છે, તે રસના ઈન્દ્રિયના વિષય મધુર આદિક છે સ્પર્શ—જેને સ્પર્શ કરવામાં આવે તેને સ્પર્શ કહે છે તે સ્પર્શેન્દ્રિયના વિષય માલા, સુખ,_
टि० १- 'छुप स्पर्शे' तुदादिरनिट् परस्मैपदी ।
