________________
-
-
-
मुनितोपणी टीका, मतिक्रमणाध्ययनम्-४ स्रक्चन्दनागनादिस्तेन । 'पडिकमामि' प्रतिक्रामामि 'पचहि' । पञ्चभिः, 'महन्नएहि व्रत शास्त्रमर्यादानुसरण, महान्ति विशालानि च तानि ब्रतानि महाव्रतानि नै, महत्त्व चैपा म्हहिस्तीर्थकरगणधरादिभिराचरितत्वेन महापुरुषाऽऽचर्यमाणत्वेन सर्वव्यापकत्वेन श्रावकरतापेक्षया च योन्य, तैस्तत्महकृत इति तात्पर्य 'यो मयाऽतिचार• कृतः' इत्यादिसम्बन्यो यथापूर्वम्, महारतपञ्चकमेवाद-~'सव्वा०' इति । 'सव्वाओ पाणाइवायाओ वेरमण' सर्वस्मात् निखिलात्-स्थूलसूक्ष्मादियावद्भेदविशिष्टात् कृत-कारिता-ऽनुमोदितस्वरूपाच, प्राणा: उच्छ्वासनिःश्वासादयस्तेषामतिपातो-वियोजन=हिंसनमिति यावत्, उनच-पत्रेन्द्रियाणि त्रिविध वल च, उच्छ्वासनिःश्वासमथान्यदायुः । प्राणा दशैते भगवद्विरुक्ता, स्तेपा वियोगीकरण तु हिंसा' इति, तस्माद्विरमण माला, चन्दन, अगना आदि है। ये पाच काम (विपय भोग के अमिलाप) गुण (वर्द्धक) हैं, अर्थात् ये आत्मा के स्वभाविक गुणों का नाश करने वाले हैं, इन कामगुणों द्वारा मुझसे जो अतिचार किया गया हो उसकी मैं निवृत्ति करता है।
__ शास्त्रकी मर्यादामें चलने का नाम 'व्रत' है, इन्हें तीर्थकर गणधर आदि महापुरुषोंने स्वीकार किये अथवा ये महापुरुषों के ही आचरण करने योग्य होने से और श्रावक के व्रतों की अपेक्षा पडे होने के कारण 'महाव्रत' कहलाते हैं, वे पाच हैं-(१) कृत-कारित-अनुमोदित रूप सब प्रकार से स्थूल-सूक्ष्म आदि समस्त जीवो के प्राणों (पाच इन्द्रिया, तीन पल, श्वासोच्छ्वास અગન આદિ છે આ પાચ કામ વિષયભેગની અભિલાષા) ગુણ (વર્ધક) છે અર્થાત્ તે આત્માના સ્વાભાવિક ગુણેના નાશ કરવાવાળા છે તે કામ ગુણેથી મારાથી અતિચાર થયા હોય તે તેમાથી હુ નિવૃત્ત થાઉં છું
શાસ્ત્રોની મર્યાદામા ચાલવાનું નામ “વ્રત છે આ વ્રત તીર્થકર અને ગણધર આદિ મહાપુરૂએ સ્વીકાર કરેલ છે, અથવા એ મહાપુરૂને જ આચરણ કરવા એગ્ય હોવાથી અને શ્રાવકેના વ્રતની અપેક્ષા મેટા હોવાથી “મહાવ્રત કહેવાય છે, તે પાચ પ્રકારના છે-(૧) કરવું, કરાવવું અને કરતા હોય તેને અનુ મદન રૂપ સર્વ પ્રકારથી સ્થલ-સૂમ આદિ તમામ જીના પ્રાણ (પાચ ઈન્દ્રિ,
