________________
आवश्यकमूत्रस्य
प्रत्याख्यानम् (६) प्रत्याख्यान नाम इच्छानिरोधः । सर्वाः क्रियाः स्वीकृताश्चेत्तहि इच्छानिरोधोऽप्यवश्य करणीयः । सुवर्णादिभूपणानामुज्ज्वलीकरणक्रियेव प्रत्याख्यानमिद विशिष्टात्मशक्केराविष्करणाय प्रभवति, अतो यथाशक्ति प्रत्याख्यान करणीयमेव, आस्रवद्वारनिरोधादिविशिष्टफलपतिपादकम् , उक्तश्च
पञ्चक्खाणेण भते ! जीवे किं जणयइ ? पञ्चक्खाणेण आसवदाराइ निरुभइ, पञ्चक्खाणेण इच्छानिरोह जणयइ, इच्छानिरोहगए ण जीवे सबदव्वेसु वर्तमान मे लगे हुए अतिचारों की शुद्धि होती है और हृदय विशुद्ध होता है, हृदय विशुद्ध होने से आत्मा कर्मभार से हलका होकर प्रशस्तध्यानयुक्त बनता है, और समाधिभावमें विचरण करता है।
प्रत्याख्यान (६) प्रत्याख्यान इच्छा के निरोध को करते हैं। जब पूर्वोक्त सभी क्रियाएँ स्वीकार करली तो इच्छा का भी निरोध अवश्य करना चाहिए। जैसे सफाई करने से सोनेके आभूषण की उज्ज्वलता बढती है, वैसे ही प्रत्याख्यान से आत्मा मे विशिष्ट शक्ति का प्रादुर्भाव होता है। अतएव आश्रव द्वार के निरोध आदि विशिष्ट फलको देने वाला प्रत्याख्यान करना ही चाहिए। कहा भी है-"पञ्चक्खाणेण भते ! जीवे कि जणयइ १ पच्चक्खाणेण आसचदाराइ निरुभइ, पचक्रवाणेण શુદ્ધિ થાય છે અને હૃદય વિશુદ્ધ બને છે હૃદય વિશુદ્ધ થવાથી આત્મા કર્મભારથી હલ થઈ પ્રશસ્તધ્યાની બને છે અને સમાધિભાવમાં વિચરણ કરે છે
अत्याध्यान () ઈચ્છાને નિરોધ કરે તેને પ્રત્યાખ્યાન કહે છે, જયારે પૂર્વ કહેલી તમામ ક્રિયાઓને સ્વીકાર કરી લીધું તે પછી ઈરછાને નિરોધ પણ અવશ્ય કર જોઈએ જેવી રીતે સફાઈ કરવાથી સેનાના આભૂષની ઉજજવલતા વધે છે, તેવી જ રીતે પ્રત્યાખ્યાનથી આત્મામાં વિશિષ્ટ શક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે એટલા માટે આસવદ્વારના નિધિ આદિ વિશિષ્ટ ફલને આપવાવાળા પ્રત્યાખ્યાન વ્રતને કરવું જ नमे घुछ - "पच्चरखाणेण मते! जीवे कि जणयइ ? पच्चक्खाणेण
