Page Text
________________
प्रबोधिनी टीका पद ५ सू.१३ परमाणुपुद्गलपर्यायनिरूपणम्
८२१
दव्वट्टयाए तुल्ले' एकगुणकालकस्य पुद्गलस्य द्रव्यार्थतया तुल्यो भवति, 'पएसट्टायाए छट्टाणवडिए' प्रदेशार्थतया पदस्थानपतितो भवति, 'ओगारण्याए चट्टानवडिए' अवगाहनार्थतया - अवगाहनापेक्षया चतुःस्थानपतितो भवति, 'ठिईए चउट्टाणवडिए' स्थित्या अवस्थानापेक्षया चतुःस्थानपतितो भवति 'कालवण्णपज्जवेहि तुल्ले' कृष्णवर्णपर्यवस्तुल्यो भवति उभयोरनि कृष्णवर्णपर्याय सद् भावात्, 'अव से से हि वण्ण गंधर सफासपज्जवेहिं छाणवडिए' अवशेषैः वर्णगंधरसस्पर्शपर्यवैः पद्स्थानपतितो भवति, 'एवं जाव दसगुणकालए, एवम् पूर्वोक्तरीत्या, यावद् द्वित्रिचतुःपञ्च पट्सप्ताष्ट नवदशगुणकालकः पुद्गलो वक्तव्यः, 'संखेज्जगुणकालएव एवं चेव, संख्येयगुणकालकोऽपि पुद्गलः एवञ्चैव - एकगुणकालकवदेवावसेयः, किन्तु 'णवरं सट्टाणे दुट्ठाणवडिए, नवरं - पूर्वापेक्षया विशेषस्तु स्वस्थाने - स्वस्थानापेक्षया द्विस्थानपतितो भवति, तथा च संरयेयभागहीनो वा सख्येयगुणहीनो वा इत्येव द्विस्थानपतितत्वं भवति, एवमेव संख्येयभागाभ्यधिको वा संख्येयगुणाभ्यधिको वा भवति इत्येवञ्च द्विस्थानपतितत्वं बोध्यम्, काले पुद्गल से द्रव्य की दृष्टि से तुल्य होता है, प्रदेशों की दृष्टि से पदस्थानपतित होता है, अवगाहना से चतुःस्थानपतित होता है स्थिति की अपेक्षा चतुःस्थानपतित होता है कृष्ण वर्ण के पर्यायों से तुल्य होता है, क्योंकि दोनों में कृष्ण वर्ण का एक-एक गुण अर्थात् अंश ही पाया जाता है। शेष वर्ण, गंध, रस और स्पर्श के पर्यायों से स्थानपतित होता है । इसी प्रकार दशगुण काले तक के पुद्गल के विषय में भी समझ लेना चाहिए । संख्यातगुण काले पुद्गल का कथन भी इसी प्रकार करना चाहिए, परन्तु विशेषता यह कि उसे स्वस्थान में विस्थापतित कहना चाहिए, अर्थात् या तो संख्यानभाग हीन कृष्ण होता है अथवा संख्यातगुण कृष्ण होता है, यदि अधिक हो પુદ્ગલથી દ્રવ્યની દૃષ્ટિએ તુલ્ય થાય છે. પ્રદેશેાની દૃષ્ટિએ ષટસ્થાન પતિત થાય છે. અવગાહનાથી ચતુઃસ્થાન પતિત થાય છે, સ્થિતિની અપેક્ષાએ ચતુ.. સ્થાન પતિત થાય છે, કૃષ્ણવર્ણના પર્યાયથી તુલ્ય હોય છે, કેમકે બન્નેમાં કૃષ્ણવ ના એક એક ગુણુ અર્થાત્ અંશ જ મળી આવે છે. શેષ વ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શના પર્યાયેાથી ષડ્થાન પતિત થાય છે. એજ પ્રકારે દશ ગુણુ કાળા સુધીના પુદ્ગલેાના વિષયમાં પણ સમજી લેવું ોઇએ સંખ્યાતગુણુ કાળા પુદ્ગલનું કથન પણ આજ પ્રકારે કરવુ જોઇએ, પરન્તુ વિશેષતા એ છે કે તેને સ્વસ્થાનમા દ્વિસ્થાન પતિત કહેવુ જોઇએ, અર્થાત અગર તે સંખ્યાત ભાગહીન કૃષ્ણ હાય છે અથવા સ ́ખ્યાત ગુણુ ક્રુષ્ણુ તૈય છે, જે અધિક હાય
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |