Page Text
________________
प्रबोधिनी टीका पद ५ सु. १० पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां पर्यायाः ७२३ मत्यज्ञानश्रुताज्ञानाभ्याम्, द्वाभ्यां दर्शनाभ्यां चक्षुरचक्षुर्दर्शनाभ्यां पट्स्थानपतितो भवति, तथा च जघन्यावगाहनकस्य पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकस्य संख्येयवर्षायुष्कस्यापर्याप्तत्वेन अपर्याप्तस्यापि तस्याल्पकायानां मध्ये समुत्पद्यमानतयाऽवधिविभङ्गज्ञानासंभवात्, ज्ञानद्वयम्, अज्ञानद्वयञ्चोक्तम्, यद्यप्यये विभङ्गज्ञानसहितस्य नरकादुद्धृत्य संख्येयवर्षायुष्काणां पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां मध्ये . समुत्पद्यमानत्वं वक्ष्यते तथापि तस्य महाकायेषु समुत्पद्यमानपरकतया अल्पकायस्य विषयाभावात् न तेन कोऽपि विरोधः समुद्भावनीयस्तथा स्वाभाव्यात् प्रकृतपद्स्थानपतितत्वाभिलापास्तु वर्णादिभिः जघन्यावगाहनकः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिको जघन्यावगाहनकस्य पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकस्य अनन्तभागहीनो वा, असंख्येयभागहीनो वा, संख्येयभागहीनो वा, संख्येयगुणहीनों वा, असंख्येयगुणहीनो वा, अनन्तगुणहीनो वा भवति, एवमेव अनन्तभागाभ्यधिको वा, असंख्येयभागाभ्यधिको वा संख्येयभागाभ्यधिको वा संख्येयगुणाभ्यंधिको वा, असंख्येयगुणाभ्यधिको वा, अनन्तगुणाभ्यधिको वा भवति, इत्येवं रीत्या - से चक्षुदर्शन और अचक्षुदर्शन के पर्यायों से षस्थानपतित होता है । यहां यह बात ध्यान में रखनी चाहिए कि जघन्य अवगाहना वाला पंचेन्द्रिय तिर्यंच अपर्याप्त होता है और अपर्याप्त होकर अल्पकाय वाले जीवों में उत्पन्न होता है अतएव उसमें अवधिज्ञान या विभंगज्ञान का संभव नहीं है, । इस कारण यहाँ दो ज्ञानों और दो अज्ञानों का ही उल्लेख किया गया है । यद्यपि आगे कहेंगे कि कोई जीव विभंगज्ञान के साथ नरक से निकल कर संख्यात वर्षों की आयु वाले पंचेन्द्रिय तिर्यंचों में उत्पन्न होता है तथापि वह महाकाय वालों में ही उत्पन्न हो सकता है, अल्पकाय वालों में नहीं, अतः कोई विरोध नहीं समझना चाहिए । अवगाहना में षट्स्थानपतित होता नहीं है । જ્ઞાન રૂપ એ અજ્ઞાનાથી, ચક્ષુદન અને અચક્ષુદનના પર્યાયથી ષસ્થાન પતિત થાય છે.
અહિં આ વાત ધ્યાનમા રાખવી જોઈએ કે જધન્ય અવગાહનાવાળા પચેન્દ્રિય તિય 'ગ્ર અપર્યાપ્ત થાય છે અને અપર્યાપ્ત થઇને અલ્પ કાય વાળા જીવામાં ઉત્પન્ન થાય છે, તેથીજ તેમાં અવધિજ્ઞાન અગર વિભ ́ગ જ્ઞાનના સભવ નથી, એ કારણે અહિ' એ જ્ઞાન અને બે અજ્ઞાનાને જ ઉન્મેખ કરાયેા છે. યદ્યપિ આગળ કહેશે કે કેાઇ જીવ વિભ’ગજ્ઞાનની સાથે નરકમાંથી નિકળીને સખ્યાત વર્ષોની આયુષ્યવાળા પંચેન્દ્રિય તિય ચામાં ઉત્પન્ન થાય છે. તે પણ તે મહાકાયવાળામાં જ ઉત્પન્ન થઇ શકે છે. અલ્પકાયવાળામાં નહિ તેથી કઈ વિરાધ સમજવા ન જોઈએ, અવગાહનાવાળામાં પટસ્થાન પતિત ખનતા નથી,
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |