________________
प्रज्ञापनासूत्रे
संभवेन सासादन सम्यक्त्ववतां ज्ञानद्वयम्, अन्येषाञ्चाज्ञानद्वयं भवति इति ज्ञाने चाज्ञानेचेत्यभिप्रायेणाह - 'अजहण्णमणुको सोगाहणए जहा जहणोगाहणए ' इति, गौतमः पृच्छति - 'जह गठियाणं भंते ! वेइंदियाणं पुच्छा' हे भदन्त ! जघन्यस्थितिकानां द्वीन्द्रियाणां वियन्तः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? इति पृच्छा ? भगवान् आह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'अनंता पज्जवा पण्णत्ता' जघन्यस्थितिकानां द्वीन्द्रियाणामनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः, गौतमः पृच्छति - ' से केणद्वेणं भंते ! एवं बच्च' हे भदन्त ! तत्-अथ केनार्थेन - कथं तावत् एवम् - उत्तरीत्या उच्यते 'जहण्णठियाणं वेइंदियाणं अनंता पजवा पण्णत्ता ?" जघन्यस्थितिकानां द्वीन्द्रियाणामनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ता: ? इति, भगवान् - आह'गोयमा !' हे गौतम ! 'जदण्णठिए जहण्णठिइयस्स वेइंदियस्स दव्वट्टयाए तुल्ले' अवस्था के प्रथम समय के अनन्तर ही आरंभ होजाती है अतएव अपर्याप्त दशा में भी उसका सद्भाव होता है । इस कारण सासादनसम्यक्त्व भी मध्यम अवगाहना के समय संभव है । इसीसे यहां दो ज्ञानों का भी सद्भाव हो सकता है । जिस द्वीन्द्रियों में सासादन सम्यक्त्व नहीं होता उनमें दो अज्ञान होते हैं ।
1
गौतम - हे भगवन् ! जघन्य स्थिति वाले द्वीन्द्रिय जीवों के कितने पर्याय हैं !
७००
भगवान् - हे गौतम ! अनन्त पर्याय हैं ।
गौतम - हे भगवन् ! किसकारण से ऐसा कहाजाता है कि जघन्य स्थिति वाले हीन्द्रियों के अनन्त पर्याय हैं ?
भगवान् हे गौतम! एक जघन्य स्थिति वाला हीन्द्रिय दूसरे પર્યાપ્ત અવસ્થાના પ્રથમ સમયના અનન્તર જ આરભ થઇ જાય છે. તેથીજ અપર્યાપ્ત દશામા પણ તેને સદ્ભાવ હેાય છે. એ કારણે સાસાદની સમ્યકત્વ પણ મધ્યમ અવગાહનાના સમયે સંભવે છે. તેથી અહિં એ જ્ઞાનેાને. પણુ સદ્દભાવ થઇ શકે છે. જે દ્વીન્દ્રિયામાં સાસાદન સમ્યકત્વ નથી હતું તેમાં બે અજ્ઞાન હાય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! જઘન્ય સ્થિતિવાળા દ્વીન્દ્રિય જીવાના કેટલા પર્યાય છે?
શ્રી ભગવાન્—હે ગૌતમ ! અનન્ત પર્યાય છે.
1
શ્રી ગૌતમસ્વામી—હે ભગવન્ । શા કારણે એવુ કહેવાય છે કે જધન્ય સ્થિતિવાળા દ્વીન્દ્રિયેાના અનન્ત પર્યાય છે ?
શ્રી ભગવાનન્હે ગૌતમ ! એક જઘન્ય સ્થિતિવાળા દ્વીન્દ્રિય મીજી જઘન્ય
