Page Text
________________
प्रमेषबोधिनी टीका पद ५ सू.८ पृथ्वीकायिकादीनां पर्यायनिरूपणम् १८७ वडिए' नवरं पूर्वापेक्षया विशेषस्तु स्वस्थाने स्वतदभवान्तरापेक्षयेत्यर्थः, पदस्थानपतितो भवति तदभिलापश्च पूर्वोक्तवदेवावसेयः, 'एवं मुय अन्नाणी वि' एवम्-उक्तरीत्या, श्रुताज्ञानी अपि पृथिवीकायिको जघन्योत्कृप्टाजघन्यानुत्कष्टभेदेन त्रिविधो द्रव्यार्थतया तुल्यः, प्रदेशार्थतण तुल्यः, अवगाहनार्थतया चतुः स्थानपतितः, स्थित्या त्रिस्थानपतितः, अजघन्यानुत्कृष्टस्तु पट्स्थानपतितः, वर्णगन्धरसस्पर्शपर्यवैः पटस्थानपतितः, श्रुताज्ञानपर्यवस्तुल्यः, मत्यज्ञानपर्यवैः अचक्षुर्दर्शनपर्यवैः पट्स्थानपतितः 'अचक्खुदंसणी वि एवं चेव' अचक्षुर्दशनी अपि पृथिवीकायिकः एवञ्चैव अचक्षुदर्शनिनः पृथिवीकायिकस्य द्रव्यार्थतया तुल्यः प्रदेशार्थतया तुल्यः, अवगाहनार्थतया चतु:स्थानपतितः, स्थित्या त्रिस्थानपतितः, यह कि स्वस्थान अर्थात् मत्यज्ञान के पर्यायों से भी पदस्थान पतित है, इसका स्पष्टीकरण ऊपर किया जाचुका है।
इसीप्रकार जघन्य श्रुताज्ञानी उत्कृष्ट श्रुताज्ञानी और मध्यम ' श्रुताज्ञानी पृथ्वीकायिक के विषय में भी कह लेना चाहिए, अर्थात्
वह भी द्रव्य और प्रदेशों से तुल्य होता है, अवगाहना से चतु:स्थानपतित' स्थिति से त्रिस्थानपतित, वर्णादि से षट्स्थालपतितमत्यज्ञान और अचक्षुदर्शन के पर्यायों से पटस्थानपतित होता है । श्रुताज्ञान के पर्यायों से जघन्य और उत्कृष्ट श्रुताज्ञानी पृथ्वीकायिक तुल्य होता है, जब कि मध्यम श्रुताज्ञानी षट्स्थानपतित होता है। ___ अचक्षुदर्शनी पृथ्वीकायिक के संबंध में भी इसी प्रकार कहना चाहिए, अर्थात् एक अचक्षुदर्शनी पृथ्वीकायिक दूसरे से द्रव्य की और प्रदेशों की अपेक्षा तुल्य है, अवगाहना से चतुः स्थानपतित પતિત થાય છે. વિશેષ એ છે કે સ્વસ્થાન અર્થાત મત્યજ્ઞાનના પર્યાથી પણું સ્થાન પતિત છે એનું સ્પષ્ટીકરણ ઉપર કરાએલું છે.
એજ પ્રકારે જઘન્ય થતાજ્ઞાની, ઉત્કૃષ્ટ થતાજ્ઞાની અને મધ્યમ થતાજ્ઞાની પૃથ્વીકાયિકના વિષયમાં પણ કહેવું જોઈએ, અર્થાત તે પણ દ્રવ્ય અને પ્રદેશોથી તુલ્ય થાય છે, અવગાહનાથી ચતુસ્થાન પતિત, સ્થિતિથી ત્રિસ્થાન પતિત વર્ણાદિથી પસ્થાન પતિત, મત્યજ્ઞાન અને અચકુંદનના પર્યાથી પરસ્થાન પતિત થાય છે. થતાજ્ઞાનના પર્યાથી જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ કૃતાજ્ઞાની પૃથ્વીકાયિક તુલ્ય બને છે. જ્યારે મધ્યમ થતાજ્ઞાની ષટસ્થાન પતિત થાય છે.
અચક્ષુદશની પૃથ્વી કાયિકના સંબન્ધમાં પણ એ પ્રકારે કહેવું જોઈએ. અથત એક અચક્ષદર્શની પૃથ્વીકાયિક બીજાથી દ્રવ્યની અને પ્રદેશોની અપેલાએ તુલ્ય છે, અવગાહનાથી ચતુઃસ્થાન પતિત, થાય છે, સ્થિતિથી ત્રિરસ્થાન
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |