________________
६४२
प्रशापनासूत्रे ___'अह अब्भहिए असंखिज्जभाग अभहिए वा, अथाभ्यधिको यदा विवक्षितस्तदा असंख्येयभागाभ्यधिको वा, 'संखिजभाग अमहिए वा' संख्येयभागाभ्यधिको वा भवति, 'संखिज्जगुणसभहिए वा, असंखिज्जगुणमब्भहिए वा' 'संख्येयगुणाभ्यधिको वा, असंख्येयगुणाभ्यधिको वा भवति दशवर्पसहस्रेभ्यः आरभ्योत्कृष्ट तस्त्रयस्त्रिंशत्सागरोपमाणामपि तस्यां स्थित्यामुपलभ्यमानत्वात् किन्तु 'वण्ण गंधरसफासपज्जवेहिं तिहि नाणेहिं तिहिं अण्णाणेहिं, तिहिं दंसणेहिं छट्ठाणवडिए' वर्णगन्धरसस्पर्शपर्यवैः, त्रिमिनैिःमति श्रुतावधिलक्षणज्ञानपर्यवैः त्रिभिरज्ञानैः-मति-अज्ञान श्रुताज्ञानविभङ्गज्ञानलक्षणाज्ञानपर्यवैः, त्रिभिः दर्शनैः-चक्षु रचक्षुरवधिलक्षण दर्शनपर्यवैश्च अजघन्यानुत्कृष्टावगाहनको नैरयिकः पट्स्थानपतितो भवति, तथा च वर्णादिभिः अजघन्यानुत्कृष्टावगाहनको नैरयिकः अजघन्यानुत्कृष्टावगाहनकस्य नैरयिकान्तरस्य हीन हो सकता है । इस प्रकार चतुःस्थान पतित हीनता का संभव है। और यदि कोई किसी से अधिक हुआ तो असंख्यात भाग अधिक, संख्यात भाग अधिक, संख्यातगुण अधिक अथवा असंख्यातगुण अधिक भी हो सकता है। दस हजार वर्ष की जघन्य स्थिति से लेकर उत्कृष्ट तेतीस सागरोपम की स्थिति वाले नारक भी मध्यम अवगाहनाबाले हो सकते हैं, अतएव उनमें चतुःस्थानपतित होनाधिकता का संभव है।।
मध्यम अवगाहना वाले नारकों में वर्ण, गंध, रस, स्पर्श, तीन तीन ज्ञान, तीन अज्ञान और तीन दर्शनों की अपेक्षा षटू स्थानपतित हीनाधिकता होती है। अर्थात् एक अध्यन अवगाहना वाला नारक दूसरे मध्यम अवगाहना वाले नारक की अपेक्षा वर्ण आदि पूर्वोक्त की दृष्टि से अगर हीन हो तो अनन्त भाग हीन, असंख्यात भाग ચતુઃસ્થાન પતિત હીનતાને સંભવ છે અને જે કઈ કઈનાથી અધિક બને તો અસંખ્યાતભાગ અધિક, સંખ્યાતભાગ અધિક, સંખ્યાતગુણ અધિક, અથવા અસંખ્યાતગુણ અધિક પણ થઈ શકે છે. દશ હજાર વર્ષની જઘન્ય સ્થિતિથી લઈને ઉત્કૃષ્ટ તેત્રીસ સાગરોપમની સ્થિતિવાળા નારક પણ મધ્યમ અવગાહના વાળા થઈ શકે છે. તેથી જ તેમનામાં ચતુ સ્થાન પતિત હીનાધિકતા સંભવે છે.
भयभ मानावनामा वायु, ध, २स, २५श', त्र ज्ञान, ત્રણ અજ્ઞાન અને ત્રણ દશનેની અપેક્ષાએ ષટ્રસ્થાન પતિત હીનાધિતા થાય છે. અર્થાત્ એક મધ્યમ અવગાહનાવાળા નારક બીજા મધ્યમ અવગાહનાવાળા નારકની અપેક્ષાએ વર્ણ આદિ પૂર્વોક્ત દૃષ્ટિથી અગર હીન થાય તે અનન્ત