Page Text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३ सू. ३४ क्षेत्रानुसारेण पञ्चेन्द्रियाद्यल्पबहुत्वम्
३२९
बाद, तेभ्योऽपि - तिरियलोए असंखेज्जगुणा' तिर्यग्लोके वर्तमानाः पञ्चन्द्रियाः असंख्येयगुणा भवन्ति संमूच्छिमजलचरखेचरादीनां व्यन्तरज्योतिष्काणां संमृच्छिममनुष्याणाञ्च पञ्चेन्द्रियाणां तत्र सद्भावेना संख्येयगुणत्वं भवति,
अपर्याप्त पञ्चेन्द्रियाणामल्पबहुत्वं प्रतिपादयति- 'खेत्ताणुवाएणं' क्षेत्रानुपातेन - क्षेत्रानुसारेण 'सव्वत्थोवा पंचिदिया अपज्जत्तया तेलोक्के' सर्वस्तोकाः - सर्वेभ्योऽल्पाः, पञ्चेन्द्रियाः अपर्याप्तकाः त्रैलोक्ये - लोकत्रयवर्तिनो भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः तेभ्योऽपि 'उडलोयतिरियलोए संखेज्जगुणा' ऊर्ध्वलोकतिर्यग्लोके - तत्प्रतरद्वयवर्तिनः पञ्चेन्द्रिया अपर्याप्तकाः संख्येयगुणा भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः तेभ्योऽपि 'अधोलोयतिरियलोए संखिज्जगुणा' अधोलोकतिर्यग्लो के तत्प्रतरद्वयवर्तिनोऽपर्याप्तकाः पञ्चन्द्रियाः संख्येयगुणा भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः, हैं, क्योंकि अधोलोक में वैमानिकों की अपेक्षा संख्यातगुणा अधिक नारक विद्यमान हैं । अधोलोक की अपेक्षा तिर्यग्लोक में वर्त्तमान पंचेन्द्रिय असंख्यातगुणा हैं, क्यों कि तिर्यग्लोक में जलचर, खेचर, भूचर, व्यन्तर, ज्योतिष्क तथा संमृर्छिम मनुष्य आदि पंचेद्रिय जीव बहुत बडी संख्या में हैं ।
अपर्याप्तक पंचेन्द्रिय जीवों का अल्पबहुत्व-क्षेत्र के अनुसार सब से कम पंचेन्द्रिय अपर्याप्त त्रिलोकस्पर्शी हैं, इस विषय में युक्ति पूर्वचत् ही समझना चाहिए । त्रिलोकस्पर्शी पंचेन्द्रियों की अपेक्षा ऊर्ध्वलोक - arora में संख्यातगुणा अधिक हैं । उनकी अपेक्षा अधोलोक - तिर्यग्लोक में संख्यातगुणा अधिक हैं । उनकी अपेक्षा ऊर्ध्वलोक में संख्यातगुणा अधिक हैं । ऊर्ध्वलोक की अपेक्षा अधोलोक में संख्यात
સદ્ભાવ રહે છે. તેના કરતાં પણ અધેલેમા સ`ખ્યાત ગણા વધારે છે. કેમકે અધેલાકમાં વૈમાનિકોના કરતાં સખ્યાત ગણા વધારે નારકે વિદ્યમાન છે. અધેલેાક કરતાં તિય કલાકમાં રહેવાવાળા પંચેન્દ્રિયા અસ ખ્યાત ગણા છે. કેમકે તિય`કલેાકમાં જલચર-ખેચર-ભૂચર-યન્તર-ચેતિષ્ક તથા સંભૂમિ મનુષ્ય વિગેરે પંચેન્દ્રિય જીવે ઘણી મેાટિ સંખ્યામા છે.
અપર્યાપ્ત પચેન્દ્રિય જીવાનુ અલ્પ મહત્વ
ક્ષેત્રના અનુસાર સૌથી એછા પચેન્દ્રિય અપર્યાપ્ત ત્રિલેાક સ્પશી છે. આ સૌંબંધની યુક્તિ પહેલા જે પ્રમાણે કહેવામા આવેલ છે. તેજ પ્રમાણે સમજવી. ત્રિલે કસ્પશી પચેન્દ્રિયાના કરતા ઉલેાક-તિય કલેકમાં સંખ્યાત ગણા વધારે છે. તેના કરતાં અધેલાક–તિય લેકમાં સ ખ્યાતગણા વધારે છે, તેના કરતાં ઉલાકમાં સખ્યાત ગણા વધારે છે, ઉલાક કરતા અધેલેાકમા
प्र० ४२
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |