Page Text
________________
२५४
प्रशापनासूखे अब पुद्गलास्तिकायस्य द्रव्यार्थप्रदेशार्थतयाऽल्प बहुत्वं प्रतिपादयति-'एयस्स णं भंते ! पोग्गलस्थिकायस्य, दमट्टपएसट्टयाए' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! एतस्स खलु पुद्गलास्तिकायस्य द्रव्यार्थप्रदेशार्थतया 'कयरे कयरहितो' कतरे कतरेभ्यः, 'अप्पा वा, वहया वा, तुला वा, विसेसाहिया वा' अल्पावा, बहका वा, तुल्या वा. विशेपाधिका वा भवन्ति ? भगवान् उत्तरयनि-गोयमा ! हे गौतम ! 'सव्वत्थोवे पोग्गलत्यिकाए दचयाए' सर्वस्तोकः-सर्वेभ्योऽल्पः, पुद्गलास्तिकायो द्रव्यार्थतया भवति, द्रव्याणां सर्वत्रैवाल्पत्वात् 'से चेव पएसट्टयाए असंखेज्जगुणे' स चैव-पुद्गलास्तिकायः प्रदेशार्थतया असंख्येयगुणो भवति, अथ बहूनां लोकेऽनन्तप्रदेशिकानां स्कन्धानां सत्त्वेनानन्तगुणत्वमेव पुद्गलास्तिकायस्य, नासंख्येयगुणत्वमिति चेदत्रोच्यते-'सव्वत्योवा अणंतपएसिया खंधा दट्टयाए, परमाणु पोग्गला दट्टयाए अणंतगुणा, संखेजपएसिया संधा दवयाए संखेज्जगुणा, असंखेज्जपएसिया खंधा दवद्वयाए अराखेजकी अपेक्षा से पुद्गलास्तिकाय में कौन किस से अल्प, वहुन, तुल्य या विशेषाधिक हैं ? भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! द्रव्य की अपेक्षा पुद्गलास्तिकाय कम हैं, क्योंकि प्रदेगों से द्रव्य कम ही होते हैं, प्रदेशों की अपेक्षा यह असंख्यातगुणा है। प्रश्न किया जा सकता है कि लोक में अनन्तप्रदेशी स्कन्ध बहुत हैं, अतएव पुद्गलास्तिकाय द्रव्य की अपेक्षा प्रदेशों से अनन्तगुणा होना चाहिए, असंख्यात गुणा नहीं ? इसका समाधान करने के लिए कहा गया है'द्रव्य की दृष्टि से अनन्तप्रदेशी स्कंध सब से कम हैं, परमाणु पुद्गल उनकी अपेक्षा अनन्तगुणा हैं, संख्यातप्रदेशी स्कंध संख्यातगुणा हैं और असंख्यातप्रदेशी स्कंध असंख्यातगुणा हैं।' यह कथन आगे किया जाएगा, इस के अनुसार अनन्तप्रदेशी स्कंध अत्यन्त अल्प हैं પુદગલાસ્તિકાયમ કોણ કેનાથી અ૯પ, ઘણા, તુલ્ય અગર વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે–દ્રવ્યની અપેક્ષાએ પુદ્ગલાસ્તિકાય ઓછા છે, કેમકે પ્રદેશોથી દ્રવ્ય ઓછાં જ હોય છે. પ્રદેશોની અપેક્ષાએ તે અસંખ્યાત ગણા છે. પ્રશ્ન કરી શકાય છે કે લેકમાં અનન્ત પ્રદેશ સ્કંધ ઘણા છે. તેથી જ પુદગલાસ્તિકાય દ્રવ્યની અપેક્ષાએ પ્રદેશથી અનન્ત ગણા હેવા જોઈએ, અસંખ્યાત ગણુ નહીં? તેનું સમાધાન કરવા માટે કહ્યું છે કે દ્રવ્યની દષ્ટિએ અનન્ત પ્રદેશી સ્કન્ધ બધાથી સ્વ૯૫ છે, પરમાણુ પુદ્ગલ તેમની અપેક્ષાએ અનન્ત ગણું છે, સંખ્યાત પ્રદેશી સ્કન્ય સંખ્યાત ગણું છે અને અસંખ્યાત પ્રદેશી સ્કન્ધ અસંખ્યાત ગણું છે આ કથન આગળ કરવામાં આવશે.
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |