Page Text
________________
प्रमेयवोधिनी टीका पद ३ सू.२६ धर्माधर्मास्तिकायादि जीवाल्पपटुत्वम् २५३ सर्वेभ्योऽपि अल्पः, आकाशास्तिकायो द्रव्यार्थतया भवति, तस्य एकत्वात् 'से चेव पएसट्टयाए अणंतगुणे' स चैव आकाशास्तिकायः प्रदेशार्थतया अनन्तगुणो भवति, तस्यापरिमितत्वात्, ___ अथ जीवास्तिकायस्य द्रव्यार्थप्रदेशार्थतयाऽल्पवहुत्यादिकम् प्ररूपयति - 'एयस्स णं भते! जीवस्थिकायस्य दयट्टपएसट्टयाए' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! एतस्य खलु जीवास्तिकायस्य द्रव्यार्थप्रदेशार्थतया 'कयरे कयरेहितो' कतरे कतरेभ्यः 'अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला वा, विसेसाहिया वा?' अल्पावा, बहका वा, तुल्या वा, विशेपाधिका वा भवन्ति ? भगवान् उत्तरयति-'गोयमा !' हे गौतम 'सव्वत्थोवे जीवस्थिकाए दवट्टयाए' सर्वस्तोकः-सर्वेभ्योऽल्पो जीवास्तिकायो द्रव्यार्थतया भवति, ‘से चेव पएसट्टयाए असंखेज्जगुणे' स चैव प्रदेशार्थतया असंख्येयगुणो भवति. प्रति नीवं लोकाकाशप्रदेशपरिमाणप्रदेशत्वाद्, से अल्प है, क्योंकि एक है, मगर प्रदेशों की अपेक्षा से वह अनन्तगुणा है अर्थात् उसके प्रदेश अनन्त हैं। तात्पर्य यह है कि द्रव्य से आकाशास्तिकाय एक है और प्रदेशों से अनन्त है, अतः द्रव्य की अपेक्षा प्रदेशों से उसे अनन्तगुणा कहना उचित ही है।
श्री गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! द्रव्य और प्रदेश की अपेक्षा से जीवास्तिकाय में कौन किससे अल्प, बहुत तुल्य या विशेपाधिक हैं ? भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! द्रव्य की अपेक्षा जीवास्तिकाय अल्प है और प्रदेशों की अपेक्षा से असंख्यातगुणा है, क्योंकि एक-एक जीव के लोकाकाश के प्रदेशों के बरावर असंख्यात -असंख्यात प्रदेश हैं। __ श्री गौतय स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! द्रव्य और प्रदेश અપેક્ષાએ બધાથી અલપ છે કેમકે એક છે. પરન્ત પ્રદેશોની અપેક્ષાએ તે અનન્ત ગણા છે અર્થાત્ તેમના પ્રદેશ અનન્ત છે. તાત્પર્ય એ છે કે દ્રવ્યથી આકાશાસ્તિકાય એક છે અને પ્રદેશએ અનન્ત છે. તેથી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ પ્રદેશથી તેને અનન્ય ગણું કહેવું જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે–ભગવદ્ ! દ્રવ્ય અને પ્રદેશની અપેક્ષાએ જીવાસ્તિકાયમ કોણ કોનાથી અલપ, ઘણ, તુલ્ય અગર વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન્ ઉત્તર આપે છે-હે ગૌતમ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ જીવાસ્તિ કાય અ૮૫ છે અને પ્રદેશની અપેક્ષાએ અસંખ્યાત ગણું છે, કેમકે એક એક જીવના કાકાશના પ્રદેશના બરાબર અસંખ્યાત-અસંખ્યાત પ્રદેશ છે.
શ્રી ગીતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે-ભગવદ્ ! દ્રવ્ય અને પ્રદેશની અપેક્ષાઓ
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |