Page Text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३ सू.२६ धर्माधर्मास्तिकायादि जीवाल्पवहुत्वम् २४९ मयाः प्रतिपादितास्तथैव अतीता अपि अद्धासमयाः प्रतिपत्तव्याः इति पुद्गलास्तिकायादनन्तगुणोऽद्धासमयो द्रव्यार्थत्वेन सिद्धो भवति, अथ धर्मास्तिकायादीनामेव प्रदेशार्थतयाऽल्पवहत्त्वादिकं प्ररूपयितुमाह-एएसि णं भंते ! गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! एतेषां खलु 'धम्मत्थिकाय अधम्मत्थिकाय आगासस्थिकाय जीवत्थिकाय पोग्गलत्थिकाय अद्धासमयाणं' धर्मास्तिकायाधर्मास्तिकायाकाशास्तिकायजीवास्तिकायपुद्गलास्तिकायाद्धासमयानाम् मध्ये 'पएसट्टयाए' प्रदेशार्थतया 'कयरे कयरेहितो' कतरे कतरेभ्यः 'अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला वा, विसेसाहिया वा ?' अल्पा वा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवान् उत्तरयति-गोयमा " हे गौतम ! 'धम्मत्थिकाए अधम्मत्थिकाए' धर्मास्तिकायः, अधर्मास्तिकायः 'एएणं दो वि तुल्ला पएसट्टयाए सव्वत्थोवा' एतौ खलु द्वावपि प्रदेशार्थतया तुल्यौ परस्परं समानौ भवतः, द्वयोरपि प्रतिपादित किए गए हैं, उसी प्रकार भूत अद्धाकाल भी समझ लेने चाहिए । इस प्रकार आद्वाकाल पुद्गलास्तिकाय से द्रव्य की अपेक्षा अनन्तगुणा सिद्ध होता है।
- अब धर्मास्तिकाय आदि का प्रदेशों की अपेक्षा अल्पवहुत्व बतलाया जाता है
श्री गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! इन धर्मास्तिकाय, अधर्मास्तिकाय, आकाशास्तिकाय, जीवास्तिकाय, पुद्गलास्तिकाय और अद्धासमय में प्रदेशों की अपेक्षा से कौन किससे अल्प, बहुत, तुल्य या विशेषाधिक हैं ? भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! धर्मास्तिकाय और अधर्मास्तिकाय, ये दोनों प्रदेशों से तुल्य हैं। इन दोनों के प्रदेश लोकाकाश के प्रदेशों के बराबर ही हैं तथा अन्य द्रव्यों કાલ ભાવ વિશેષના સમ્બન્ધથી અનન્તભાવી અદ્ધાકાલ પ્રતિપાદિત કરાએલ છે, તે જ રીતે ભૂત અદ્ધાકાળ પણ સમજી લેવું જોઈએ. એ રીતે અદ્ધાકાલ પુદ્ગલાસ્તિકાયથી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ અનન્ત ગણે સિદ્ધ થાય છે.
હવે ધર્માસ્તિકાય આદિના પ્રદેશોની અપેક્ષાએ અલ્પ, બહત્વ બતાવાય છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે-ભગવદ્ ! આ ધર્માસ્તિકાય અધર્માસ્તિકાય આકાશાસ્તિકાય જીવાસ્તિકાય, પુલાસ્તિકાય અને અકા સમયમાં પ્રદેશોની અપેક્ષાએ કેણ કોનાથી અ૫, ઘણા, તુલ્ય અગર વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે–હે ગૌતમ ! ધર્માસ્તિકાય, અને અધર્મા સ્તિકાય, આ બન્ને પ્રદેશથી સરખા છે. એ બન્નેના પ્રદેશ કાકાશના પ્રદેશોની બરાબર જ છે તથા અન્ય દ્રવ્યોની અપેક્ષાએ તેમના પ્રદેશ બધાથી
प्र०:३२
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |