________________
२३२
प्रज्ञापनासूत्रे वा ? गौतम ! सर्वस्तोकाः जीवाः संज्ञिनः, नो संझिनोऽसंज्ञिनः अनन्तगुणाः, असंज्ञि नोऽनन्तगुणाः, द्वारम् १९ ।।सू० २४॥ ___टीका-अथ संज्ञिद्वारमधिकृत्य जीवाल्पबहुत्वादिकं प्ररूपयितुमाह-एएसिणं भंते ! जीवाणं' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! एतेपां खलु भदन्त ! जीवानाम् 'सण्णीणं' संज्ञिनाम् 'असण्णीणं' असंज्ञिनाम्, नो सण्णी नो असण्णीणं' नो संज्ञिनो असंज्ञिनाम् च मध्ये 'कयरे कयरेहितो' कतरे कतरेभ्यः ‘अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला वा, विसेसाहिया वा ?' अल्पा वा, वहुका वा, तुल्या वा, विशेपाधिका वा भवन्ति ? भगवान् उत्तरयति-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा जीवा सण्णी' सर्वस्तोकाः-सर्वेभ्योऽल्पाः, जीवाः संज्ञिनो भवन्ति, समनस्कानामेव संज्ञित्वात्, तदपेक्षया-'नो सण्णी नो असण्णी अणंतगुणा' नो संज्ञिनोऽसंज्ञिनोऽनन्तगुणा भवन्ति, सिद्धानामेवोभयप्रतिषेधविशिष्टतया तेपां संजिभ्योऽनन्तगुणत्वात्, नो असंज्ञी जीवों में (कयरे कयरेहितो) कौन किससे (अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा ?) अल्प, बहुत, तुल्य या विशेषाधिक हैं ? (गोयमा !) हे गौतम ! (सव्वत्थोवा जीवा सण्णी) सब से कम जीव संज्ञी हैं (नो सण्णी-नो असण्णी अणंतगुणा) नो संज्ञी नो असंज्ञी अनन्त गुणा हैं (असण्णी अणंतगुणा) असंज्ञी जीव अनन्त गुणा हैं ॥२४॥
टीकार्थ-अब संजीद्वार की अपेक्षा से जीवों का अल्पबहुत्व दिखलाते हैं-श्री गौतमस्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! इन संज्ञी, असंज्ञी और नो संज्ञी नो असंज्ञी जीवों में कौन किससे अल्प, बहत, तुल्य अथवा विशेषाधिक है। श्री भगवान् उत्तर देते हैं- हे गौतम ! सव से कम जीव संज्ञी हैं, क्योकि विशिष्ट मन वाले जीव ही संज्ञी कह लाते हैं और ऐसे जीव सब से कम हैं । संज्ञियों की अपेक्षा नो संजी (कयरे कयरेहितो) । अनाथी (अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा?) २६५, घा, तुध्य २२ विशेषाधित छ ?
(गोयमा ) 3 गौतम । (सव्वत्योवा जीवा सण्णी) पाथी छ। ७१ सभी छे (असण्णी अण तगुणा) PAATी ७१ मन-नग छ
ટીકાઈ–-હવે સ ઝી દ્વારની અપેક્ષાએ જીવોનું અ૫ બહુત્વ દેખાડે છે. શ્રી ગૌતમ સ્વામી પ્રશ્ન કરે છે–ભગવદ્ ! આ સંસી, અસંસી અને નસંજ્ઞા ન અસંગી જીવનમાં કેણ કેનાથી અ૫, ઘણું, તુલ્ય અથવા વિશેષાધિક છે? -
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે –હે ગૌતમ ! બધાથી ઓછા જીવ સંકો છે, કેમકે વિશિષ્ટ મનવાળા જીવ જ સંજ્ઞી કહેવાય છે અને એવા જીવ