________________
छाया - 1
प्रज्ञापनासूत्रे - एतेषां खलु भदन्त ! जीवानां सूक्ष्माणाम्, वादराणाम्, नो सूक्ष्मनोबादराणाश्च कतरे कतरेभ्योऽल्पा वा, बहुका वा, तुल्याचा, विशेपाधिका वा भवन्ति 'गौतम ! सर्वोका जीवाः नो सक्ष्म नो वादराः, वादराः अनन्तगुणाः, सूक्ष्मा असंख्येयगुणाः, द्वारम् १८ || सू० २३||
टीका-अथ सूक्ष्मद्वारमधिकृत्य जीवाल्पत्व बहुत्वादिकं प्ररूपयितुमाह- 'एएसि णं भंते ! जीवाणं' गौतमः पृच्छति - हे भदन्त ! एतेषां खलु जीवानां 'हुमाणं ' सूक्ष्माणाम्, 'वायराणं' वादराणाम्, 'नो मुहुमनो बायराण य' नो सूक्ष्म नो वादराणाञ्च सिद्धानां मध्ये 'कयरे कमरे हितो' कतरे कतरेभ्यः, 'अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला वा विसेसाहियावा ?' अल्पा वा, वहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवान् उत्तरयति - 'गोयमा !" हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा जीवा नो राणं नो सुमनो वायराण य) सूक्ष्म, बादर तथा नो सूक्ष्म- -नो वादर जीवों में ( कयरे कमरे हितो) कौन किससे ( अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा ?) अल्प, बहुत, तुल्य अथवा विशेषाधिक हैं ? ( गोयमा) हे गौतम (सत्र्वत्थोवा जीवा नो सुहमा नो बायरा) सबसे कम जीव नो सूक्ष्म-नो बादर हैं (वायरा अनंतगुणा) बादर अनन्तगुणा हैं (सुरुमा असंखेज्जगुणा) सूक्ष्म असंख्यात गुणा हैं ||२३|| टीकार्थ - अब सूक्ष्मदार की अपेक्षा जीवों के अल्पबहुत्व को कथन करते हैं
२३०
श्री गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं - हे भगवन ! इन सूक्ष्म, यादर तथा नो सूक्ष्म-नो बादर अर्थात् सिद्ध जीवों में से कौन किसकी अपेक्षा अल्प, बहुत, तुल्य या विशेषाधिक हैं ? भगवान उत्तर देते हैं - गौतम ! सब से कम जीव नो सूक्ष्म-नो बादर हैं, क्योंकि ऐसे
सुहुम नो वायराण य) सूक्ष्म गाहर तथा तो-सूक्ष्म तो बाहर लाभां ( कयरे कयरे हितो) अणु अनाथी (अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा) हय, धाया, तुझ्य अथवा विशेषाधि छे ?
(गोयमा ') डे गौतम । (सव्वत्थोवा जीवा नो सुहुमा नो वायरा ) धाथी गोछानो सूक्ष्म तो गाहर छे (बायरा अणत गुणा ) गाहर अनन्त ગણા ते (सुमा असंखेज्जगुणा ) सूक्ष्म असण्यातगया छे
હવે સમ દ્વારની અપેક્ષાએ જીવેાના અલ્પ મહુત્વનું કથન કરે છે
ટીકા—શ્રી ગૌતમ સ્વામી પ્રશ્ન કરે છે હે ભગવન્! આ સૂક્ષ્મ બાદર તથા ના સૂક્ષ્મ, ના ખાદર અર્થાત્ સિદ્ધ જીવેામાથી કાણુ કેાની અપેક્ષાએ અલ્પ, ઘણા, તુલ્ય અગર વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન્ ઉત્તર આપે છે—હૈ। ગૌતમ બધાથી ઓછા જીવ નાસૂક્ષ્મ