________________
१०४
प्रतापनासने ___टीका- अथ कायद्वारमधिकृत्यैव सूक्ष्मयादरादिना मल्पबहुतादिकं प्ररूपयितुमाह-एएसि गं भंते ! मुडमाणं' हे भदन्त ! एतेषां खलु सूक्ष्माणां, 'सुहुम पुढविकाइयाणं' सूक्ष्म पृथिवीकायिकानां 'सुहुम आउकाट्याण' सूक्ष्मायायिकायिकानाम् 'मुहुम तेउकाइयागं' सूक्ष्म तेजसायिकानां 'मृहुम बाउकाइयाणं' सूक्ष्म वायुसायिकानां 'मुहुम वणस्सइकाइयाणं' सूक्ष्म वनस्पतिकायिफानां 'सुहुण निओगाणं' सूक्ष्म निगोदानां मध्ये 'कयरे कयरहितो' कतरे कतरेभ्यः 'अप्पा पा, बहुया वा, तुल्ला वा, विसेसादिया था ?' अल्पावा, वहका वा, तुल्या वा, निशेपाधिका वा भवन्ति ? भगवान् उत्तरयति-'गोयमा " हे गौतम ! 'सव्यत्योवा' सर्वस्तोका:-सर्वेभ्योऽल्पाः 'मुहम तेउकाइया' सूक्ष्म तेजाकायिका भवन्ति तेपामसंख्ये यलोकाकाशप्रदेशप्रमाणन्यात् तेभ्यः 'गुहुम पुढविकाइया विसेसाहिया' सूक्ष्मपृथिवीकायिका विशेपाधिका भवन्ति तेषां षाधिक हैं (सुहमा विसेसाहिया) सक्ष्म जीव विशेषाधिक हैं।
टीकार्थ-काहार के आधार से ही सूक्ष्म-बादर आदि के अल्पवहत्व की प्ररूपणा की जाती है
श्री गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! इन सूक्ष्म, सूक्ष्म पृथ्वीकायिक, सूक्ष्म अप्कायिक, वृक्षत्र तेजस्कायिक, सूक्ष्म वायुकायिक, म्हन बनस्पतिकायिक और नाम निगोद के जीवों में से कौन किससे कम है, कौन किलले बहुत हैं, कौन किससे तुल्य हैं या कौन किससे विशेषाधिक है?
श्री भगवान् उत्तर देते देते हैं-हे गौतय ! समा तेजस्कायिक जीव इन सब में अल्प हैं, क्योंकि वे असंख्यात लोकाकानों के प्रदेशों के बराबर हैं। उनकी अपेक्षा सूक्ष्म पृथिवीकायिक विशेषाधिक है, विशेषाधि४ छे (सुहमा विसेसाहिया) सभ विशेषाधि छे ॥ ॥
ટીકાથ– કાય દ્વારના આધારથીજ સૂદમ બાદર–આદિકના અ૫ બહત્વની પ્રરૂપણ કરાય છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે–ભગવદ્ ! આ સૃહરા, અદમ પૃથિવી કાયિક, સૂક્ષ્મ જળકાયિક, સૂમ તેજસ્કાયિક, સૂક્ષ્મ વાયુકાયિક, સૂમ વનસ્પતિકાયિક, અને સૂદમ નિગોદના જીવમાથી કેણુકેનાથી ઓછા છે, કે કેનાથી ઘણું છે, કેણ કોનાથી તુલ્ય છે અગર કોણ તેનાથી વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવત્ ઉત્તર આપે છે–હે ગૌતમ ! સૂક્ષ્મ તેજસ્કાયિક જીવ આ બધામ અલ્પ છે, કેમકે તેઓ અસ ખ્યાત લોકાકાશના પ્રદેશની બરાબર છે. તેમની અપેક્ષાએ સૂક્રમ પૃથ્વીકાયિક વિશેષાધિક છે. કેમકે તેઓ પ્રભૂત અસં.