Pragnapanasutram Part 01

SR No.: 009338
Original Sutra Author: N/A
Author: Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year: 1974
Total Pages: 975
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & agam_pragyapana
File Size: 63 MB

Page 496

प्रमेयवोधिनी टीका प्र. पद १ सू ३९ सभेददर्शनार्यनिरूपणम् मुपर्युपरि प्रमरति तथा एकपदोत्पन्नरुचिरप्यात्मा तथाविध क्षयोपशम मावादशेषेषु तत्त्वेषु रुचिमान् भवति, 'सो वीयरुत्ति णाययो'-स वीजरुचिरिति ज्ञातव्यः, अथाभिगमरुचिमाह-'सो होइ अभिगमरुई-स भवति अभिगमरुचिः 'सुयनाणं जस्स अत्यओ दिलु'-श्रुतज्ञानं यस्य अर्थतो दृष्टम्, 'इक्कारस अंगाई' एकादश अगानि, 'पनगा दिट्टियाओय'- प्रकीर्णकानि, दृप्टिवादश्च ॥१२२॥ अथ विस्ताररुचिमाह-'दव्याण' द्रव्याणाम् धर्मास्तिकायादीनां सर्वेपामपि 'सव्वभावा' सर्वभावाः सर्वे पर्यायाः 'सव्वपमाणेहि'-सर्वेप्रमाणे : 'जस्स'--यस्य 'उवलद्धा'-उपलब्धा भवन्ति, 'सव्वाहि'-सर्वैः 'नयविहीहि नयविधिभिः-नैगमादिनय प्रकारैः 'वित्थाररुइत्ति णायव्यो'-विस्ताररुचिरिति ज्ञातव्यः, सर्वपदार्थपर्यायसमुदायावगमेन तस्यारुचेरतिनिर्मलरूपतया सद्भावात्, ॥१२३॥ अथ क्रियारुचिमाह-'दसणनाणचरित-दर्शने ज्ञाने, चारित्रे 'तवविणए'-तपसि विनये तात्पर्य यह है कि जल में पड़ा तेल का एक विन्दु भी समस्त जल में फैल जाता है, उसी प्रकार एक पद से उत्पन्न रुचि बाला जो आत्मा विशिष्ट क्षयोपशम के कारण समस्त पदों में रुचिमान बन जाता है, उसे बीजरुचि समझना चाहिए ।
जिसने एकादश अंगों को, प्रकीर्णकों को अथवा दृष्टिवाद नामक वारहवें अंग को अर्थ से जाना है, उसका सम्यक्त्व अभिगमरुचि समझना चाहिए।
जिसने समस्त भावों को, समस्त प्रमाणों द्वारा एवं सर्वनयविवक्षाओं से जान लिया है, उसका सम्यक्त्व विस्ताररुचि है। लव पदार्थों के पर्यायसमूह का ज्ञान होने से उसकी रुचि अति निर्मल होती है। दर्शन, ज्ञान और चारित्र में, तप में, विनय में, ईर्या आदि समि
તાત્પર્ય એ છે કે પાણીમાં પડેલુ તેલનુ એક ટીપું પણ સમસ્ત પાણી માં ફેલાઈ જાય છે, એ રીતે એક પદથી ઉત્પન્ન રૂચિવાળે જે આત્મા વિશિ > ક્ષયોપશમના કારણથી સમસ્ત પદાર્થોમાં રૂચિમાન બની જાય છે, તેને બીજ રૂચિ સમજવું જોઈએ.
જેણે અગીયાર અગોને પ્રકીર્ણને અથવા દષ્ટિવાદ નામના બારમા અગને અર્થ સહિત જાણેલ છે. તેના સમ્યક્ત્વને અભિગમ રૂચિ જાણવું જોઈએ.
જેણે સમસ્ત ભાવને સમસ્ત પ્રમાણે દ્વારા તેમજ સર્વનય વિવક્ષાએથી જાણેલ છે. તેનું સમ્યક્ત્વ વિસ્તાર રૂચિ છે. બધા પદાર્થોના પર્યાય સમૂહનું જ્ઞાન થવાથી તેની રૂચિ અતિ નિર્મળ હોય છે.