________________
३६६
उपासकदशास्त्रे लम् । कोष्ठिकेति कोष्ठिका-पवनसबरणार्थ भनाया मुखाग्रे स्थापिता मन्मयी कुसूलिका तस्या यत्सस्थानमाकारम्तदस्थितौ परुपौ विपुलौ चेत्यर्थः, बाहभुजौ । निशेति निशापापाण-घरट्टस्तत्सस्थानवत्पृथुलतया सस्थिती, अग्र हस्तो-हस्ताग्रभागौ करतले इत्यर्थः । निशालोप्टेति निशालोट-शिलापुत्रकस्त तुल्या:-शिलाखण्डवचिपिटा इत्यर्थः । शुक्तिपुटरसस्थिता:-शुक्तिपुटतुल्याः ! नापितेति-नापितस्य प्रसेवको क्षुरनखल्वादिनिधानपात्रे (रधानी रछानी) ताविव उरसि-वक्षःस्थले। अय कोष्ठकवत् लोहकुसूलवत्, वृत्त वर्तुलम् । पानेति पान तन्तुवायैवस्वेपु दीयमान धान्यरससम्पादित जल तस्य कलन्द कुण्ड तत्सदृशी गम्भीरेत्यर्थः । शिक्यकेति शिक्या-शिक्य दव्यादिसरक्षार्थ रज्जुनिर्मित लोके प्रसिद्ध तत्तुल्याकारे । किण्वेति किण्वमत्रोपचारातण्डुलादिनिधानी गोणी 'बोरी इति प्रसिद्ध तस्य यत्पुट-भागद्वयमर्थात्तण्डुलादिसभृततया विपुलाकृति तत्तुल्याकारों (हवा रोकने इकट्ठी करने के लिए भस्त्रा फुकनी के मुह के सामने बनी हुई मिट्टीकी कोठी )के समान थीं। उसकी हथेलिया घट्टी (चक्की)के पाटके समान मोटी थी । उसके दोनों हाथोंकी अगुलिया शिलापुत्रक (पत्थरकी लौढ़ी) के समान चपटी थी। उसके नाखून सीपके सपुटोके समान थे। उसके दोनो स्तन छाती पर खूब लम्बे लटक रहे थे, जैसे नाईका रछन्निया-(ऊस्तरे आदि रखने की चमडेकी थेलिया ) हो। उसका पेट लोहेके कुसूल (कोठे )के समान गोल था। नाभि ऐसी गहरी था जैसे जुलाहो द्वारा वस्त्रमे लगाये जानेवाले आटेके जल (माड) का कुण्ड हो। नेत्र छींके के समान थे। दोनों अण्डकोष भरे हुए पास पास पडे दो थेलों (बोरियों के समान लम्बे चौडे थे । उसकी जघाएँ समान आकारवाली दो कोठियों के समान थी। दोनों घुटने अर्जुन કઠી (હવા રવા માટે ધમણના મહેની સામે બનાવવામાં આવતી માટીની કેડી)ના જેવી હતી તેની હથેળીઓ ઘટીના પત્થર જેમ જાડી હતી તેના બેઉ હાથની આગળીઓ શિલાપુરક (દાળ વાટવાના લાબા પત્થર) જેવી હતી તેના નામ સીપના સ પુર જેવા હતા તેના બેઉ સ્તન છાતી પર ખૂબ લાબા લટકી રહ્યા હતા, જાણે હજામના હથીયાર રાખવાની કોથળીઓ હોય તેનું પેટ લેઢાના કે જેવું ગેળ હતુ નાભિ એવી ઉડી હતી કે જાણે વણકરોને કપડાને લગાવવાની એળ-કાળનેન્કડ હેય નેત્રે લીંક જેવા હતા બેઉ અડકેષ ભરેલા અને પાસે પાસે પડેલા બે થેલા (બેરીઓ) જેવા લાબા-પહેળા હતા તેની જા સમાન આકારવાળી બે કઠીઓના જેવી હતી બેઉ ઘુટણે અર્જુન વૃક્ષના ગુરછા જેવા