Page Text
________________
३२४
उपासकदशागसूत्रे ननु कोपादिपुचैत्यस्य विनोऽर्थी लभ्यते,पिम्पच प्रतिमवेति चेढहो व्यामोहर, _ 'विमोऽस्त्री मण्डलम्' इत्यादिकोपादिपु विम्यगन्देन माक्षात्स्वरूपरूपस्य मण्डल
स्यैव गृहीततया प्रतिमार्थग्रहणासम्भपात , मतिमार्थे हि 'प्रतिविम्ब' शब्दो न तु विम्बस्तथाचामर:- प्रतिमान प्रतिनिम्नतिमा प्रतियाता मतिन्छाया प्रतिकृतिः इति, तम्माद्ध्वनि प्रतिभमन्योरिक, मानमतिमानयोरिक, मा प्रतिमयोरिच, यातना प्रतियातनयोरिव, गया पतिच्छाययोरिन, कृति प्रतिकृत्योरिव च विम्ब प्रतिबिम्ब योरपि मिथो भिन्नार्थत्वमेव, उपलभ्यतेऽपि च पिम्वशब्दः सर्वत्र वस्तुयथार्थ स्वरूप एप, तथाहिन कहीं शास्त्रोंमे ही मिलता है, अत एव 'चैत्य ' का 'प्रतिमा' अये करना ठीक नहीं।
शका-कोप आदिमें बिम्ब अर्थ तो मिलता है और बिम्ब ही प्रतिमा है, इसलिए चैत्यका अर्थ प्रतिमा हुआ।
समाधान-यह ठीक नहीं है, क्योंकी कोप आदिमे 'यिन' वस्तुके यथार्थ स्वरूपको करते है, न कि प्रतिमाको । प्रतिमा अर्थमे तो प्रति बिम्ब शब्दका प्रयोग होता है, विम्न शब्दका नहीं। अमरकोश शूद्र वर्ग श्लोक ३६ मे कहा है-" प्रतिमान, प्रतिबिम्ब, प्रतिमा, प्रतियातना, प्रतिन्छाया, प्रतिकृति" ये प्रतिकृतिके नाम हैं, अत जैसे ध्वनि और प्रतिध्वनि, मान और प्रतिमान, मा और प्रतिमा, यातना और प्रति यातना छाया और प्रतिच्छाया, कृति और प्रतिकृतिके अर्थमे भेद है, उसी प्रकार विम्ब और प्रतिविम्बके अर्थमें भी अन्तर है । वस्तुके यथार्थ મળત, પરંતુ એ અર્થ તેમાં કયાયથી મળતું નથી અને શાસ્ત્રોમાથી પણ મળતા નથી, એટલે ચૈત્યને અર્થ “પ્રતિમા” કરે એ બરાબર નથી
શ કા–કોષ આદિમાં બિઓ અર્થ તે મળે છે, અને બિમ્બ જ પ્રતિમા છે, તેથી ચિત્યને અર્થ પ્રતિમા થયે
સમાધાન–એ બરાબર નથી, કારણ કે કોષ આદિમા “બિમ્બ વસ્તુના યથાર્થ સ્વરૂપને કહે છે, પ્રતિમાને નહિ પ્રતિમા અર્થમાં તે પ્રતિબિમ્બ શબ્દને પ્રોગ થાય છે, બિમ્બ શબ્દને નહિ અમરકેશ શુદ્ધ વર્ગ કલેક ૩૬મા કહ્યું છે 3-"प्रतिभान, प्रतिनिस, प्रतिभा, प्रतियातना, प्रतिछाया, अतिति" मे मया પ્રતિકતિના નામ છે એટલે જેમ ઇવનિ અને પ્રતિધ્વનિ, માન અને પ્રતિમાન, મા અને પ્રતિમા, યાતના અને પ્રતિયાતના, છાયા અને પ્રતિ છાયા, કૃતિ અને પ્રતિકૃતિના અર્થમાં ભેદ છે, તેમ બિમ્બ અને પ્રતિબિમ્બના અર્થમાં પણ અતર છે કે વસ્તુના
| SR No. | 009331 |
| Book Title | Upasakdashangasutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1961 |
| Total Pages | 638 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_upasakdasha |
| File Size | 18 MB |